خوانش فوکویی مولفه های حکومت مند موثر در برساخت هویت سرزمینی ایران عصر سامانی

نوع مقاله : جغرافیای تاریخی خراسان بزرگ

نویسنده

دانشیار، گروه جغرافیای سیاسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه یزد، ایران

چکیده

در چارچوب مفهوم حکومت مندی میشل فوکو؛ ایدئولوژی نهاد قدرت با دارا بودن مولفه‌های مرتبط؛ جغرافیای سیاسی و فرهنگی خاص خود را تولید می نمایند. هویت سرزمینی در چارچوب مفهوم حکومت مندی مشتمل بر مجموعه ای از نمادها و فرایندهایی است که توسط گفتمان اجتماعی- سیاسی در مقطع مشخص از تاریخ مفصل بندی می گردد. در این دیدگاه مرزهای هویتی جنبۀ طبیعی ندارد بلکه امری برساخته می باشد که در گذر زمان توسط قدرت سیاسی به صورت تجانسی در داخل یک قلمرو سیاسی تثبیت گردیده و احتمال بازساخت در آینده نیز وجود دارد. در این مقاله کوشش گردیده با اتکا به روش تفسیری و با استفاده از مضمون نظری حکومت‌مندی گفتمانی میشل فوکو؛ چگونگی صورتبندی هویت سرزمینی در عصر حکومت سامانی( 287- 389 ه .ق) واکاوی گردد. یافته های تحقیق بیان‌گر آن است که مفصل بندی هویت سرزمینی در عصر حکومت سامانی بر مبنای خوانش تلفیقی از آموزه های ایران باستان و اسلام و ارتقای زبان فارسی به مثابه زبان معیار بازنمایی گردید و اشتراک بین‌الاذهانی را در بین مردم ایران تقویت نمود. همچنین در دورۀ سامانی انتساب نَسَبی به پادشاهان اسطوره‌ای ایران باستان؛ مشروعیت ساخت مرزهای متمایز هویتی توسط رهبران سیاسی دورۀ سامانی را تأمین نموده بود. بطوری که شبکه پیچیده ای از روابط قدرت در این دوره با خلق تبار باستانی برای دودمان‌های حاکم و وارد نمودن آن در متون تاریخی( در قالب ارتباط دانش و قدرت) در تثبیت اشتراک بین‌الاذهانی در جامعه به کار گرفته شدند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Foucault's Reading of the Governmentality Components Effective in Constructing the Iran Territorial Identity in the Samanid Era (900-999 A.D)

نویسنده [English]

  • Ehsan Lashgari Tafreshi
Associate Professor of Political Geography, Yazd University, Yazd, Iran
چکیده [English]

In the context of the governmentality concept that introduced by Michel Foucault in 1980; The institution of power ideology with its related components, has spatial consequence. So that, by reaching this ideology to position of power; They produce their own social and cultural border. So, Territorial identity in the governmentality concept framework consists of a set of symbols that are articulated by the government socio-political discourse and resistance of some social forces against it at a particular period in history. In this view, identity boundaries have no natural aspect, but they are constructed phenomenon, that has been established over time by political power as a collective memory and it is possible to rebuild it in the future. In this article; has been attempted by using the Michel Foucault's governmentality theoretical theme; be investigated how was formulated territorial identity in the era of Samani dynasty (900-999 A.D). In this regard, the articulation of national identity in the Samani rule era was represented based on combined reading the political ideas of ancient Iran and Islam. Also, the promotion of Persian as a standard language; strengthened Intersubjective subscriptions among the people, in the relative attribution to the mythical kings of ancient Iran provided the identity borders construction legitimacy by the political apparatus of Samanid, by creating ancient lineage for ruling dynasties and by inserting it in ancient texts (in the form of the relationship between knowledge and power) was used to establish intersubjective subscriptions in society.

کلیدواژه‌ها [English]

  • "Territorial Identity"
  • "Governmentality"
  • "Foucault
  • "
  1. فهرست منابع

    1. احمدی، حمید. (1382). «هویت ایرانی در گسترۀ تاریخ». مطالعات ملی. (شماره 15)، 45-9.
    2. اسمیت، آنتونی. (1383). ملی‌گرایی. ترجمه مصطفی یونسی و علی مرشدی‌زاد. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
    3. اشمیت، کارل. (1392). مفهوم امر سیاسی. ترجمه سهیل صفاری. تهران: نگاه معاصر.
    4. ایزدی، حسین، و سید محمد حسینی. (1394). «بخارا و نقش آن در شکوفایی آن». تاریخ اسلام. (شمار 2)، 135-116.
    5. بارتولد، واسیلی. (1366). ترکستان‌نامه. ترجمه کریم کشاورزی، تهران: آگاه.
    6. براهوئی، ناهید و همکاران. (1397). «آموزش علوم دینی در مساجد خراسان بزرگ در عصر سامانی». پژوهشنامه خراسان بزرگ. (شمار 30)، 42-31.
    7. بهار، محمدتقی. (1381). سبک‌شناسی یا تاریخ تطور نثر فارسی. ج1. تهران: زوار.
    8. بیگدلی، علی. (1383). «سیر تحول و تکوین هویت ملی در ایران». مجموعه مقالات گفتارهایی دربارۀ هویت ملی در ایران. گردآوری داود میرمحمدی. تهران: مؤسسه مطالعات ملی.
    9. پارکر، جان. (1386). ساخت یابی. ترجمه حسین قاضیان. تهران: نشرنی.
    10. پتروشفسکی، ایلیا. (1359). اسلام در ایران. ترجمه کریم کشاورز. تهران: پیام.
    11. ثواقب، جهانبخش، و اکرم کرمعلی. (1397). «باستان‌گرایی در فرهنگ و ادبیات دوران سامانی». تاریخ ایران اسلامی. (شماره 2)، 86-69.
    12. ثواقب، جهانبخش. (1393). «تأثیر اوضاع عصر فردوسی بر تدوین شاهنامه». ادبیات حماسی. (شماره 1)، 32-1.
    13. خسروبیگی، هوشنگ، و عبدالله ساجدی. (1394). «بنیان‌های مشروعیت حکومت صفاریان سیستان». پژوهشنامه تاریخ محلی ایران. (شماره 2)، 45-24.
    14. رحمتی، محسن. (1394). «سامانیان و احیاء شاهنشاهی ایران». جستارهای تاریخی. (شماره 1)، 72-47.
    15. رزمجو، حسین. (1388). قلمرو ادبیات حماسی ایران. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
    16. رضوی، سید ابوالفضل، و همکاران. (1395). «جایگاه سیاسی امارت در همگرایی جامعه و حکومت ایرانی در دورۀ اسلامی». تاریخ اسلام. (شمار 2)، 141-127.
    17. زرین‌کوب، عبدالحسین. (1383). تاریخ ایران بعد از اسلام. تهران: امیرکبیر.
    18. شجاعی‌زند، علیرضا. (1376). مشروعیت دینی دولت و اقتدار سیاسی دین. تهران: مؤسسه فرهنگی تبیان.
    19. شفیعی‌کدکنی، محمدرضا. (1378). صور خیال در شعر فارسی؛ تحقیقی انتقادی در تطور ایماژهای شعر پارسی و سیر نظریه بلاغت در اسلام و ایران. تهران: آگاه.
    20. فرای، ریچارد. (1388). عصر زرین فرهنگ در ایران. ترجمه مسعود رجب‌نیا. تهران: سروش.
    21. فرای، ریچارد. (1365). بخارا در قرون‌وسطی. ترجمه محمود محمودی. تهران: علمی و فرهنگی.
    22. فوکو، میشل. (1389). دیرینه‌شناسی علوم انسانی. ترجمه یحیی امامی. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
    23. فوکو، میشل. (1396). تولد زیست سیاست (درسگفتارهای کلزدوفرانس). ترجمه رضا نجف‌زاده. تهران: نشرنی.
    24. فوکو، میشل. (1378). مراقبت و تنبیه؛ تولد زندان. ترجمه نیکو سرخوش و افشین جهاندیده. تهران: نشرنی.
    25. فیرحی، داود. (1378). قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام. تهران: نشرنی.
    26. طباطبایی، سید جواد. (1395). تأملی دربارۀ ایران؛ دیباچه‌ای بر نظریه انحطاط در ایران. تهران: مینوی‌خرد.
    27. کوشازاده، فاطمه، و همکاران. (1394). «جایگاه آموزش و فضاهای آموزشی در عصر شکوفایی خراسان بزرگ (دورۀ سامانی) با تأکید بر شهر نیشابور». پژوهشنامه خراسان بزرگ. (شماره 17)، 58-41.
    28. لورو، پاسکال، و فرانسوا توال. (1381). کلیدهای ژئوپلیتیک. ترجمه حسن صدوق‌ونینی. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
    29. مارش دیوید، و جری استوکر. (1384). روش و نظریه در علوم سیاسی. ترجمه امیرمحمد حاجی یوسفی. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
    30. مستوفی، حمداله. (1364). تاریخ برگزیده. تصحیح عبدالحسین نوایی. تهران: امیرکبیر.
    31. مقدسی، ابوعبداله محمد. (1385). احسن التقاسیم فی المعرفه الاقالیم. ترجمه علی‌نقی منزوی. تهران: کومش.
    32. معروف، غلامرضا، و نادر شایگان‌فرد. (1398). «سبک خراسانی در شعر و معماری». پژوهشنامه خراسان بزرگ. (شماره 26)، 92-71.
    33. ممبینی، علی، و سید ابوالقاسم فروزانی. (1397). «عوامل مؤثر در مناسبات سیاسی-نظامی عمرو لیث صفاری و اسماعیل سامانی». پژوهشنامه خراسان بزرگ. (شماره 32)، 42-31.
    34. مویر، ریچارد. (1379). درآمدی نو بر جغرافیای سیاسی. ترجمه دره میرحیدر و یحیی صفوی. تهران: سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
    35. میلز، سی‌رایت. (1382). مارکسیست‌ها. ترجمه خشایار دیهیمی. تهران: لوح فکر.
    36. میراحمدی، مریم. ( 1368). نظام حکومت ایران در دوران اسلامی. تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
    37. ناجی، محمدرضا. (1386). فرهنگ و تمدن اسلامی در قلمرو سامانیان. تهران: امیرکبیر.
    38. نرشخی، محمدجعفر. (1351). تاریخ بخارا. ترجمه ابونصر قباوی. تصحیح محمدتقی مدرس رضوی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
    39. نفیسی، سعید. (1382). محیط زندگی، احوال و اشعار رودکی. تهران: امیرکبیر.
    40. هروی، جواد. (1371). تاریخ سامانیان (عصر طلایی بعد از اسلام). تهران: امیرکبیر.
    41. Braden, K, and F. Shelly. (2000). Engaging Geopolitics. New York: Prentice Hall.
    42. Foucault, M. (2004). “Se´curite´, territoire, population”. Cours au Colle`ge de France (1977e1978). edited by Michel Senellart, Paris: Seuil/Gallimard. (Pages 13e23 translated by Graham Burchell. Political Geography as Spaces of security: the example of the town. Lecture of 11th January 1978’’.
    43. Mayhew, Robert. (2009). “Historical Geography 2007- 2008: Foucault’s avatars – still in the driver seat”. Progress in Human Geography. (vol 33), 387-397.
    44. Moosavi, S, and M. Kasraei. (2010). “Geopolitical elements of political legitimacy in Bisitun Inscription”. Geopolitics Quarterly. (vol 6), 139-153.
    45. Mouffe, Chantal. (2012). On the political. London: Routledge.
    46. Wendt, A. (1992). “Anarchy is what states make of it: the social construction of power politics”. International Organization. (vol 46), 391-425.
    47. Yarshter, E. (1983 (. “The Seleucid, Parthian and Sassanid period”. The Cambridge history of Iran. (vol 3). part 1. edited by ehsan yarshater, Cambridge: Cambridge university press.