اصول اخلاقی نشریه
تعهدات ناشر"نشریه":
تعهدنامه ای است که برخی حدود اخلاقی و مسئولیتهای مربوط به انجام فعالیتهای علمی پژوهشی و چاپ آنها در نشریه پژوهشنامه خراسان بزرگ را ترسیم می کند تا از بروز تخلفات پژوهشی آگاهانه یا ناآگاهانه توسط نویسندگان مقالات پیشگیری نماید.
این منشور برگرفته از ”منشور و موازین اخلاق پژوهش“ مصوب معاونت پژوهش و فناوری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ایران، موازین انتشاراتی پذیرفته شده بین المللی، و تجربیات موجود در حوزه نشریه علمی پژوهشی است.
- سردبیران و اعضای هیئت تحریریه، داوران و نویسندگان نشریه موظف هستند تمام اصول اخلاق پژوهشی و مسئولیت های مرتبط در زمینه چاپ را دانسته و به آن متعهد باشند. ارسال مقاله توسط نویسندگان، داوری مقالات و تصمیم گیری در مورد قبول یا رد مقاله توسط اعضای هیئت تحریریه، سردبیر و دبیران تخصصی به منزله دانستن و تبعیت از این حقوق می باشد و در صورت احراز عدم پایبندیِ هر یک از این افراد به این اصول و مسئولیت ها، نشریه هرگونه اقدام قانونی را حق خود می دانند.
- در صورت درخواست نویسندگان مبنی بر اضافه شدن، حذف و یا اصلاح ترتیب نام نویسندگان، و کافی بودن دلایل برای این کار، ناشر باید حتی پس از انتشار مقاله چنین امکانی را در اختیار نویسندگان قرار دهد.
- ناشر موظف است از حقوق معنوی نویسندگان مقاله با توجه به قوانین تکثیر اثر (کپی رایت) محافظت نماید.
وظایف سردبیر و اعضای هیئت تحریریه( Editorials Board Responsibilities'):
سردبیر و اعضای هیئت تحریریه مجله باید حفظ نشریه و ارتقاء کیفیت آن را هدف اصلی خود قرار دهند.
- سردبیر و اعضای هیئت تحریریه باید در جهت معرفی هرچه بیشتر نشریه در جوامع دانشگاهی و بین المللی بکوشند و چاپ مقالات از دانشگاه های دیگر و مجامع بین المللی را در اولویت کار خود قرار دهند.
- سردبیر و اعضای هیئت تحریریه نباید در چاپ مقالات خود دچار حس سهم خواهی و افراط شوند.
- اختیار و مسئولیت انتخاب داوران و قبول یا رد یک مقاله پس از کسب نظر داوران بر عهده سردبیر و اعضای هیئت تحریریه مجله است.
- سردبیر و اعضای هیئت تحریریه مجله بایستی از نظر حرفهای صاحبنظر، متخصص و دارای انتشارات متعدد، و همچنین دارای روحیه مسئولیت پذیری، پاسخگویی، حقیقت جویی، انصاف و بی طرفی، پایبندی به اخلاق حرفه ای و رعایت حقوق دیگران باشند و به صورت جدی و مسئولانه درراستای نیل به اهداف مجله و بهبود مداوم آن مشارکت نمایند.
- از سردبیر و اعضای هیئت تحریریه انتظار می رود که یک بانک اطلاعاتی از داوران مناسب برای مجله تهیه و به طور مرتب بر اساس عملکرد داوران آن را به روز نمایند.
- سردبیر و اعضای هیئت تحریریه بایستی در انتخاب داوران شایسته با توجه به زمینه تخصصی، سرآمدی، تجربۀ علمی و کاری، و التزام اخلاقی اهتمام ورزند.
- سردبیر مجله باید از داوری های عمیق و مستدل استقبال، از داوری‌های سطحی و ضعیف جلوگیری، و با داوری های مغرضانه، بی اساس یا تحقیرآمیز برخورد کند.
- سردبیر و اعضای هیئت تحریریه مجله باید نسبت به ثبت و آرشیو اسناد داوری مقالات به عنوان اسناد علمی، و محرمانه نگاه داشتن اسامی داوران هر مقاله اقدام لازم را انجام دهند.
- سردبیر و اعضای هیئت تحریریه مجله موظف به اعلام سریع نتیجه تصمیم گیری نهایی در مورد پذیرش یا رد مقاله به نویسنده مسئول هستند.
- سردبیر و اعضای هیئت تحریریه مجله باید کلیه اطلاعات موجود در مقالات را محرمانه تلقی نموده و از دراختیار دیگران قراردادن و بحث درباره جزئیات آن با دیگران احتراز نمایند.
- سردبیر و اعضای هیئت تحریریه مجله موظفند از بروز تضاد منافع (Conflicts interests) در روند داوری، با توجه به هرگونه ارتباط شخصی، تجاری، دانشگاهی و مالی که ممکن است به طور بالقوه بر پذیرش و نشر مقالات ارائه شده تأثیر بگذارد، جلوگیری کنند.
- سردبیر مجله موظف است آثار متهم به عدول از اخلاق انتشاراتی و پژوهشی که از سوی داوران یا به هر نحو دیگر گزارش می شود را با دقت و جدیت بررسی نموده و در صورت نیاز در این خصوص اقدام نماید.
- سردبیر مجله موظف است نسبت به حذف سریع مقالات چاپ شده ای که مشخص شود در آنها ”رفتار غیر اخلاقی انتشاراتی و پژوهشی“ رخ داده است و اطلاع رسانی شفاف به خوانندگان و مراجع نمایه نمایی مربوطه اقدام نماید.
- سردبیر و اعضای هیئت تحریریه مجله موظف اند نسبت به بررسی و چاپ سریع اصلاحیه و اطلاع رسانی شفاف به خوانندگان، برای مقالات چاپ شده ای که در آنها خطاهایی یافت شده است، اقدام نمایند.
- سردبیر و اعضای هیئت تحریریه مجله باید به طور مستمر نظرات نویسندگان، خوانندگان، و داوران مجله در مورد بهبود سیاستهای انتشاراتی و کیفیت شکلی و محتوایی مجله را جویا شوند.
وظایف داوران(Reviewers’ Responsibility):
- داوران در بررسی مقالات، می بایست نکات ذیل را درنظر داشته باشند:
- بررسی کیفی، محتوایی و علمی مقالات به منظور بهبود، ارتقاء کیفی و محتوایی مقالات.
- اطلاع رسانی به سردبیر نشریه مبنی بر پذیرفتن یا نپذیرفتن داوری (به لحاظ مرتبط نبودن حوزه موضوعی مقاله با تخصص داور) و معرفی داورجایگزین در صورت پذیرفتن داوری.
- ضرورت در نپذیرفتن مقالاتی که منافع اشخاص، موسسات و شرکتهای خاص به وسیله آن حاصل و یا روابط شخصی در آن مشاهده می شود وهمچنین مقالاتی که در انجام، تجزیه و تحلیل یا نوشتن آن مشارکت داشته است.
- داوری مقالات بایستی بر اساس مستندات علمی و استدلال کافی انجام شده و از اعمال نظر سلیقه ای، شخصی، صنفی، نژادی، مذهبی و غیره درداوری مقالات خودداری گردد.
- ارزیابی دقیق مقاله و اعلام نقاط قوت و ضعف مقاله به صورتی سازنده، صریح و آموزشی.
- مسئولیت پذیری، پاسخگویی، وقت شناسی، علاقه مندی و پایبندی به اخلاق حرفه ای و رعایت حقوق دیگران.
- عدم اصلاح و بازنویسی مقاله بر اساس سلیقه شخصی.
- حصول اطمینان از ارجاع‌دهی کامل مقاله به کلیه تحقیقات، موضوعات و نقل‌قول هایی که در مقاله استفاده شده است و همچنین یادآوری مواردارجاع نشده در تحقیقات چاپ شده مرتبط.
- احتراز از بازگویی اطلاعات و جزئیات موجود در مقالات برای دیگران.
- داور حق ندارد قبل از انتشار مقاله، از داده ها یا مفاهیم جدید آن به نفع یا علیه پژوهشهای خود یا دیگران یا برای انتقاد یا بی اعتبارسازی نویسندگان استفاده کند. همچنین پس از انتشار مقاله، داور حق انتشار جزئیات را فراتر از آنچه توسط مجله چاپ شده است، ندارد.
- داور حق ندارد بجز با مجوز سردبیر مجله، داوری یک مقاله را به فرد دیگری از جمله همکاران هیات علمی یا دانشجویان تحصیلات تکمیلی خود بسپارد. نام هر کسی که در داوری مقاله کمک نموده باید در گزارش داوری به سردبیر ذکر و در مدارک مجله ثبت گردد.
- داور اجازه تماس مستقیم با نویسندگان در رابطه با مقالات در حال داوری را ندارد. هرگونه تماس با نویسندگان مقالات فقط از طریق دفتر مجله انجام خواهد گرفت.
تلاش برای ارائه گزارش ”رفتار غیراخلاقی انتشاراتی و پژوهشی“ و ارسال مستندات مربوطه به سردبیر نشریه
وظایف و تعهدات نویسندگان (Authors’ Responsibilities'):
- مقالات ارسالی باید در زمینه تخصصی مجله بوده و به صورت علمی و منسجم، مطابق استاندارد مجله آماده شده باشد.
- مقالات ارائه شده بایستی پژوهش اصیل (original Research)نویسنده/نویسندگان مقاله باشد. دقت در پژوهش، گزارش صحیح داده ها و ذکر منابعِ دربردارنده تحقیقات سایر افراد، در مقاله الزامی است.
- نویسنده/نویسندگان مسئول صحت و دقت محتوای مقالات خود هستند.
نکته 1. چاپ مقاله به معنی تأیید مطالب آن توسط مجله نیست.
- نویسندگان باید در صورت درخواست نشریه داده‌‌های خام، مصاحبه‌ها و یا پرسشنامه‌‌ها و سایر ابزار به‌کار‌رفته در تحقیق را ارائه و معرفی نماید.
- در صورتی که مقاله بیش از یک نویسنده داشته باشد، همۀ نویسندگان باید در تألیف مقاله مشارکت داشته و از محتویات آن مطلع باشند. همچنین همۀ نویسندگان باید مسئولیت مطالب منتشرشده در مقاله را بپذیرند.
- همۀ نویسندگان مقاله باید در انتخاب نویسندۀ مسئول مقاله (برای مکاتبات بعدی و فرآیندهای بازنگری و اصلاح پیش از انتشار) اتفاق نظر داشته باشند.
- در صورتی که مقاله بیش از یک نویسنده داشته باشد، ترتیب ذکر نام نویسندگان باید با توافق همۀ آنها باشد.
- نویسندگان باید اجازۀ ویرایش زبانی و (در صورت لزوم) محتوایی مقاله را به نشریه بدهند.
- نویسندگان باید پس از انتشار مقاله موارد احتمالی بروز خطا در مقالۀ منتشرشده را به اطلاع نشریه برسانند و، در صورت نیاز، برای اصلاح یا حذف مقاله با نشریه همکاری کنند.
- تحت مجوز دسترسی آزاد، حق مولف برای نویسندگان محفوظ خواهد بود و می‌توانند مقالاتشان را در واسپارگاه‌ها آرشیوسازی کنند ، اما به دیگران اجازه بارگیری، اشتراک‌گذاری، نسخه‌برداری یا استفاده مجدد اثر را در صورتی‌که به‌درستی به آن استناد شود را می‌دهند.
- نویسندگان حق ”ارسال مجدد “(Duplicate Submission) یک مقاله را ندارند. به عبارت دیگر، مقاله یا بخشی از آن نباید در هیچ مجله دیگری در داخل یا خارج از کشور چاپ شده یا در جریان داوری و چاپ باشد.
- نویسندگان مجاز به ”انتشار همپوشان “(overlapping Publications)نیستند. منظور از انتشار همپوشان، چاپ داده ها و یافته های مقالات پیشین خود با کمی تغییر در مقالهای به عنوان جدید است.
- نویسنده/نویسندگان موظف اند در صورت نیاز به استفاده از مطالب دیگران، آنها را با ارجاع دهی(Citation) دقیق و در صورت نیاز پس از کسب اجازه کتبی و صریح، از منابع مورد نیاز استفاده نمایند. هنگامی که عین نوشته های پژوهشگر دیگری مورد استفاده قرار میگیرد، باید از روشها و علائم نقل قول مستقیم، نظیر گذاشتن آن داخل گیومه (” “)، استفاده شود.
- ارسال مقاله به منزله آن است که نویسندگان رضایت کلیه پشتیبانی‌های پذیرفته شده در مقاله را جلب کرده و تمامی پشتیبانی‌های استفاده شده در مقاله را معرفی نموده‌اند.
" مصادیق نقض اصول اخلاقی انتشار نویسندگان"
نویسنده/نویسندگان موظف به احتراز و پرهیز از ”رفتارها و عملکردهای غیراخلاقی انتشاراتی و پژوهشی (Research and Publications Misconduct) هستند. اگردر هر یک از مراحل ارسال، داوری، ویرایش، یا چاپ مقاله در نشریه یا پس از آن، وقوع یکی از موارد ذیل محرز گردد، رفتار غیراخلاقی انتشاراتی وپژوهشی محسوب شده و نشریه حق برخورد قانونی با آنرا دارد:
- جعل دادهها:(Fabrication) عبارت است از گزارش مطالب غیرواقعی و ارائه داده ها یا نتیجه های ساختگی به عنوان نتایج آزمایشگاهی، مطالعات تجربی وا یافته های شخصی. ثبت غیرواقعی آنچه روی نداده است یا جابه جایی نتایج مطالعات مختلف، نمونه هایی از این تخلف است.
- تحریف دادهها:(Falsification) تحریف دادهها به معنای دستکاری مواد، ابزار و فرایند پژوهشی یا تغییر و حذف داده هاست به نحوی که سبب میگردد تا نتایج پژوهش با نتایج واقعی تفاوت داشته باشند.
- سرقت علمی:(Plagiarism) سرقت علمی به استفاده غیرعمدی، دانسته و یا بی ملاحظه از کلمات، ایده ها، عبارات، ادعا و یا استنادات دیگران بدون قدردانی و توضیح و استناد مناسب به اثر، صاحب اثر یا سخنران ایده گفته می شود.
- اجاره علمی: منظور آن است که نویسنده/نویسندگان، فرد دیگری را برای انجام پژوهش به کار گیرد و پس از پایان پژوهش، با دخل و تصرف اندکی آن را به نام خود به چاپ رساند.
- انتساب غیرواقعی: منظور انتساب غیرواقعی نویسنده/نویسندگان به مؤسسه، مرکز یا گروه آموزشی یا پژوهشی است که نقشی در اصل پژوهش مربوطه نداشته اند.
-
ارسال همزمان: هنگامی است که یک مقاله به دو نشریه ارسال میشود.
ارسال دونسخه ای (المثنی): هنگامی رخ میدهد که دو یا چند مقاله فرضیات، دادهها، و نتایج یکسان دارند.
ارسال تکراری (اضافی): به معنی تقسیم یک مطالعه به مقالات متعدد و ارسال آنهاست.
سیاست رسیدگی به تخلفات
درصورتیکه در بررسی اولیه یا فرایند داوری، هرگونه نقض اصول اخلافی یا سرقت علمی برای سردبیر، هیات تحریریه و یا تیم داوران حرفهای نشریه محرز شود، اگر توضیحات نویسنده مسئول قابل توجیه و کافی نباشد – مقاله بلافاصله رد میشود و با توجه به میزان تخلف، ابتدا نویسنده/ نویسندگان کتباً توبیخ می شوند. در مواردی که میزان تخلف گسترده باشد، نام نویسنده/ نویسندگان در لیست سیاه نشریه قرار خواهد گرفت و در آینده امکان ارسال مقالات دیگر را نخواهند یافت.
چنانچه سرقت علمی پس از انتشار مقاله مشخص و ثابت شود، موضوع توسط دبیران نشریه بررسی میشود و چنانچه میزان سرقت علمی غیرقابل گذشت باشد، هم مقاله از حالت انتشار خارج و بایگانی خواهد شد و هم این مطلب در نخستین شماره بعدی به آگاهی خوانندگان خواهد رسید و نویسنده مسئول ناچار به عذرخواهی کتبی خواهد شد. افزون براین، مراتب به شورای پژوهشی مؤسسه محل خدمت نویسنده/نویسندگان برای اخذ تصمیم مقتضی گزارش خواهد شد.
منابع
- منشور و موازین اخلاق پژوهش مصوب معاونت پژوهش و فناوری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
- Committee Publications Ethics in ww.publicatinethics.org