فعالیت‌های فرهنگی شوروی در خراسان (1326-1320ش)

نوع مقاله : جغرافیای تاریخی خراسان بزرگ

نویسندگان

1 کارشناس ارشد، گروه تاریخ، دانشکده ادبیات، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران

2 دانشیار، گروه تاریخ، دانشکده ادبیات، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران

چکیده

بررسی روابط ایران و روسیه، ازجمله موضوعاتی محسوب می­ شود که در سال‌های اخیر عمدتاً از جهت سیاسی به آن پرداخته ‌شده است، اما ضروری به نظر می ­رسد تا به مناسبات فرهنگی دو کشور نیز مورد توجه قرار گیرد، زیرا در خط سیر این روابط، مسائل فرهنگی از ابعاد سیاسی جدا نبوده‌اند. بعد از برپایی نظام مارکسیستی، تبلیغات دولت شوروی برای ارائه تصویری متفاوت و انقلابی از روسیه، به توسعه تماس‌های فرهنگی بین دو کشور منجر شد. در این بین، خراسان یکی از عرصه‌های این مبادلات فرهنگی بود. پژوهش حاضر با استفاده از روش مطالعات کتابخانه‌ای و تکیه‌بر منابع معتبر آرشیوی و اسناد، بر آن است تا به این پرسش پاسخ دهد که مهم­ترین اقدامات فرهنگی اتحاد جماهیر شوروی در نیمه نخست دهه 1320ش در استان خراسان چه بود و از انجام چنین فعالیت‌هایی، به دنبال چه اهدافی بوده ­اند. نتیجه تحقیق گواه آن است که کارگزاران شوروی طی سال­های 1326-1320ش در خراسان تلاش داشتند تا با اجرای برنامه‌های متعددی نظیر برپایی جشن‌ها، سخنرانی‌ها، نمایش فیلم، تأسیس انجمن‌ها و برگزاری مسابقات ورزشی، به علاقمندسازی و جذب ایرانیان بپردازند و با نمایش نظام شوروی به‌عنوان دولتی خدمتگزار و دارای حسن­نیت، زمینه همکاری‌ها و ارتباطات گسترده‌تر شوروی با ایران را فراهم سازند و به حضور نامشروع نظامی در استان خراسان مقبولیت بخشند. فعالیت­های فرهنگی شوروی در خراسان، تحولی بود که پس از مرحله اول کنش‌های فرهنگی، به استمرار و توسعه تبادلات همه‌جانبه این دو دولت، در سال‌های بعد منجر شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Soviet Cultural Activities in Khorasan 1324-1320

نویسندگان [English]

  • Shadi Hajizadeh 1
  • Hadi Vakili 2
1 Master, Department of History, Faculty of Literature, Ferdowsi University, Mashhad, Iran
2 Associate Professor, Department of History, Faculty of Literature, Ferdowsi University, Mashhad, Iran
چکیده [English]

The study of Iran-Russia relations is an issue that has been addressed in recent years, mainly politically, but it is necessary to pay attention to the cultural relations between the two countries, because in the course of relations between the two, cultural issues have not been separated from the political dimension. After the establishment of the Marxist system, the Soviet government's propaganda to present a different and revolutionary image of Russia led to the development of cultural contacts between the two countries. Meanwhile, Khorasan was one of the areas of these cultural exchanges. The present study, using the method of library studies and relying on authoritative archival sources and documents, aims to answer the question: What were the most important cultural activities of the Soviet Union in the first half of the 1320s in Khorasan province and what are the goals of cultural activities in Khorasan? The results of the research show that during the years 1320-1326 in Khorasan, Soviet agents tried to attract Iranians by performing various programs such as: holding celebrations, lectures, showing films, establishing associations and holding sports competitions, and with demonstrating the Soviet system as a service-oriented and well-intentioned state successfully, pave the way for wider Soviet cooperation and communication with Iran, and accept its illegitimate military presence in Khorasan Province. Soviet cultural activities in Khorasan were a development which, after the first stage of cultural activities, led to the continuation and development of comprehensive exchanges of governments in the following years.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cultural Relations
  • Soviet Union
  • Khorasan
  • 1320s
  • Pahlavi II
احمدزاده، طاهر. (1370). «نقش استاد شریعتی در تحولات ملی و مذهبی و سیاسی سده اخیر». یادنامه استاد محمدتقی شریعتی. قم: خرم.
اسکراین، کلارمونت. (1363). جنگ‌های جهانی در ایران. ترجمه حسین نجف‌آبادی فراهانی. بی‌جا: نوین.
اف. هیل. (1378). نامه‌هایی از قهستان. ترجمه محمدحسن گنجی. مشهد: مرکز استان شناسی.
الهی، حسین. (1379). روزنامه و روزنامه‌نگاری در خراسان از آغاز تا شهریور1320. مشهد: دانشگاه فردوسی.
الهی، حسین. (1385). احزاب و سازمان‌های سیاسی در خراسان در سال‌های 1320. مشهد: دانشگاه فردوسی.
الیس، سی. اچ. (1372). دخالت نظامی بریتانیا در شمال خراسان. ترجمه کاوه بیات. تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
انتظامی، حسین. (1387). روزنامه و روزنامه داری. تهران: دستان.
تهامی نژاد، محمد. (1379). «سینما و افکار عمومی سازی در سال‌های 1316 تا 1327». فارابی. (شماره 39)، 71.
جلالی، احمد؛ و علی‌اصغر جمالی. (1382). «همکاری‌های همه‌جانبه ایران و روسیه». مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز. (شماره42)، 178-152.
شعبانی نصر، فریبا. (1376). اسناد معاهدات دوجانبه ایران با سایر دول، جلد هشتم (قسمت اول و دوم). تهران: وزارت امور خارجه.
حاجی­ خانی، ناهید. (1392). «بررسی مناسبات متقابل ایران و شوروی طی سال‌های 1357-1342». پایان­ نامه کارشناسی­ارشد. شاهرود: دانشگاه آزاد اسلامی.
ذبیحیان، اسکندر. (1377). «ایران شناخت و زبان روسی». ایران شناخت. (شماره 9)، 5.
رهنما، علی. (1381). چهره‌نگاری سیاسی علی شریعتی و آرمان‌گرایی اسلامی. ترجمه مجید نکودست. تهران: حسینیه ارشاد.
عطارزاده، مجتبی. (1378). «بررسی روابط ایران و شوروی در دوره حاکمیت کمونیسم». مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز. (شماره 27)، 196-155.
فیاض، مجید. (1381). از باغ قصر تا قصر آرزوها. تهران: کویر.
قویدل، سیده صدیقه. (1390). «بررسی علل توقیف مطبوعات در ایران مطالعه تاریخی دوره پهلوی دوم». پایان­نامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
لنزوسکی، جرج. (1353). رقابت روسیه و غرب در ایران. ترجمه اسماعیل رائین. تهران: جاویدان.
Pickett, James. (2008). “Soviet Civilization through a Persian Lens: Iranian Intellectuals, Cultural Diplomacy and Socialist Modernity 1941–55”. Iranian Studies. (vol 48), 805-826.
Mossaki, Nodar; and Lana Ravandi-Fadai. (2018). “A Guarded Courtship: Soviet
Cultural Diplomacy in Iran from the Late 1940s to the 1960s”. Iranian Studies. (vol 51), 427-454.
 Naficy, Hamed. (2011). A Social History of Iranian Cinema (The Artisanal Era, 1897–1941). vol 1. Durham, NC: Duke Uninersity Press.
اسناد
سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و اسناد آستان قدس رضوی (ساکماق)
0001- 116033. (1326). «انجمن روابط فرهنگی ایران و شوروی». 1ص.
0012- 68895. (بی­تا). «انجمن روابط فرهنگی ایران و شوروی». 4ص.
0013- 68895. (بی­تا). «انجمن روابط فرهنگی ایران و شوروی». 4ص.
0014- 68895. (بی­تا). «انجمن روابط فرهنگی ایران و شوروی». 4ص.
0015- 68895. (بی­تا). «انجمن روابط فرهنگی ایران و شوروی». 4ص.
0040- 68895. (بی­تا). «انجمن روابط فرهنگی ایران و شوروی». 4ص.
0052- .118009. (بی­تا). «انجمن روابط فرهنگی ایران و شورو». 4ص.
0128- 118009. (بی­تا). «انجمن روابط فرهنگی ایران و شوروی». 4ص.
نشریات
روزنامه آزادی. (1320). شماره 2013.
روزنامه اخبار تازه روز. (1320ش). شماره 78؛ (1322ش). شماره 39؛ (1323ش). شماره 151، 96، 93، 72، 19، 11؛ (1324ش). شماره 268، 260.
روزنامه افکار خلق. (1320ش). شماره 2.
روزنامه د ادگستران. (1323ش). شماره 98، 96، 76، 71.
روزنامه راستی. (1322ش). شماره 10، 9؛ (1323ش). شماره 313؛ (1324ش). شماره 282.
روزنامه راستی هفتگی. (1322ش). شماره 64؛ (1323ش). شماره 182، 161،157، 143، 132، 131، 124، 113، 110، 64؛ (1324ش). شماره 308، 299، 246، 238، 230، 217، 214، 210، 208، 204، 203.