فرش مهم‌ترین هنر ایرانیان از روزگار کهن تا حال حاضر بوده است. استفادۀ روزمره و کاربردی بودن آن باعث شده تا این آثار به‌مرور زمان از بین رفته و مدارک کمی از آن به یادگار بماند. در این میان محققین فرش سعی داشته‌اند با نگاهی به یافته‌های باستانی، آثار نگارگران و تألیفات سفرنامه نویسان، شعرا و مورخین اسلامی، خلأ تاریخی بافت فرش در شهرهای مهم ایران را پر کنند. ناحیۀ خراسان بااینکه ثبات خاصی نداشته، اما به‌واسطۀ هنرمندان و دانشمندان بزرگی که پرورش داده، همواره در ساختار فرهنگی و هنری ایران تأثیرگذار بوده است. فرش از مهم‌ترین صنایعی است که مردمان ساکن در خراسان از روزگار کهن تا دوران معاصر اقدام به تولید آن کرده‌اند. بااینکه مدارک مستندی متعلق به قبل از روزگار صفویان، به‌خصوص سده‌های 1 تا 5 ق/ 7 تا 11 م. در دسترس نیست، اما در اغلب کتاب‌های مورخین و جغرافیدانان، اشاراتی هرچند کوچک به این محصول گرانبها شده است. هدف از انجام این پژوهش، علاوه بر آشنایی با قسمتی از تاریخ فرش ایران، شناخت مناطقی از خراسان بزرگ است که در سده‌های 1 تا 5 ق/ 7 تا 11 م. انواع فرش و زیرانداز را تولید می‌کردند. مهم‌ترین سؤال تحقیق این است که آیا خراسان نیز همچون دیگر نواحی ایران صاحب پیشینۀ تاریخی در هنر فرش‌بافی بوده است؟ دومین سؤال اینکه در این دوران چه نوع زیراندازهایی در شهرها و نواحی خراسان بزرگ بافته می‌شده است؟ این مقاله از نوع تاریخی و روش تحقیق به‌صورت توصیفی- تاریخی از گونه «زمینهیاب» است. شیوه گردآوری اطلاعات نیز به‌صورت کتابخانه‌ای و اسنادی انجام‌شده است. در پایان مشخص گردید، در سده‌های 1 تا 5 ق/ 7 تا 11 م. هنرمندان فرش در هفده ناحیه از خراسان بزرگ فرش‌هایی همچون قالی، بوریا، جاجیم، زیلو، فرش، نمد، گلیم، پلاس و مصلی نماز تولید کرده‌اند. واژگان کلیدی:فرش، سفرنامه، قرون اولیه اسلامی، خراسان بزرگ.
)
