عقلانیت اسلامی با رویکرد مبارزه با استعمار انگلیس در افغانستان

نوع مقاله : تاریخ شهرسازی خراسان بزرگ

نویسندگان

1 استاد، گروه علوم سیاسی، دانشکده علوم سیاسی، دانشگاه مفید، قم ، ایران

2 دانش آموخته دکتری، گروه تاریخ معاصر جهان اسلام، مجتمع آموزش عالی تاریخ، سیره و تمدن اسلامی دانشگاه جامعه المصطفی العالمیه، قم،ایران

چکیده

دین اسلام و آموزه‌های عقلانی آن به‌مثابه یک گفتمان مسلط اجتماعی و عقیدتی مردم افغانستان را در دوران سه جنگ و تجاوز نظامی استعمار انگلیس توان و نیرو بخشیده است. با این نگرش نگارنده سعی دارد دال‌ها و نشانه‌های گفتمان عقلانیت اسلامی در مبارزه با استعمار انگلیس را با استفاده از منابع تاریخی و روش پژوهش کتابخانه‌ای و همچنین بر اساس روش گفتمان لاک‌لا و موف متأثر از میشل فوکو به تحلیل و خوانش گیرد. حدود 99٪ جمعیت و نفوس افغانستان، پیرو دین اسلام است و آموزه‌های عقلانی آن در تمام زوایای زندگی مردم افغانستان نهادینه‌شده است. بنابراین اسلام دال مرکزی گفتمان عقلانیت اسلامی در مبارزه با استعمار انگلیس را شکل داده و سایر دال‌ها و نشانه‌ها در مفصل‌بندی آن، ریشه‌های عمیق در اندیشه‌های دینی و عقیدتی مردم دارد. دال أُولی الأمر، نقش عالمان دین در تعیین امان‌الله خان در مبارزه با استعمار انگلیس و استقلال کشور را بازنمایی می‌کند. دال فتوا پیوند عمیقی بین مردم و عالمان دین علیه استعمار را پدید آورده و استحکام بخشیده است و به همین ترتیب دال نفی سبیل با عنصرهای مختلف، رزمندگان افغانستان در برابر سپاهیان استعمار را پدیدارنموده است. عناصر نفی سبیل مانند عنصر فرهنگی، سیاسی و دیپلماسی ضربه‌های مهلکی بر پیکری استعمار انگلیس وارد کرده و سرانجام استعمار را با خروج اجباری از افغانستان به حاشیه رانده و خود به‌عنوان یک گفتمان مسلط اسلامی به ثمر نشسته است. حال پرسش اصلی این است که نقش عقلانیت اسلامی در مبارزه با استعمار انگلیس چیست؟ هدف از این پژوهش، بازنمایی دال‌ها و نشانه‌های عقلانیت اسلامی و تأثیر آن در توانمندی مردم افغانستان علیه استعمار انگلیس است. یافته‌ها نشان می‌دهد، مردم افغانستان هراندازه متکی به اسلام و دال‌ها و نشانه‌های آن بوده به همان میزان توانمندی و پیروزی در عرصه مبارزه با استعمار انگلیس را به دنبال داشته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Islamic rationality in the struggle against British colonialism in Afghanistan

نویسندگان [English]

  • Sadegh Haghghat 1
  • Seyed Mohammad Abedi 2
1 Professor, Department of Political Science, Faculty of Political Science, Mofid University, Qom, Iran
2 PhD student, Department of Contemporary History of the Islamic World, Higher Education Complex of Islamic History, Tradition and Civilization, Al-Mustafa International University, Qom, Iran
چکیده [English]

The religion of Islam and its rational teachings as a dominant social and ideological discourse have empowered the Afghan people during the three wars and military aggression of British colonialism. With this attitude, the author tries to show the signs and symbols of the discourse of Islamic rationality in the struggle against British colonialism by using historical sources and library research methods. And also to analyze and read according to the method of Laclau and Moff discourse influenced by Michel Foucault. About 99% of the population of Afghanistan is followers of Islam and its rational teachings are embedded in all aspects of the life of the Afghan people; Thus, Islam forms the central sign of the discourse of Islamic rationality in the struggle against British colonialism, and other signs and symbols in its articulation have deep roots in the religious and ideological thoughts of the people. Dall-Auli al-Amr. It represents the role of religious scholars in appointing Amanullah Khan in the struggle against British colonialism and the country's independence. Dall fatwa It has created and strengthened a deep bond between people and religious scholars against colonialism In the same way, Dall Nafyee Sabill with different elements, Afghan warriors have not appeared against the colonial armies. Elements of Dall Nafyee Sabell, such as the cultural, political, and diplomatic elements, have dealt a fatal blow to the British colonial body, eventually marginalizing colonialism by forcing it out of Afghanistan and becoming a dominant Islamic discourse. Now the main question is what is the role of Islamic rationality in the struggle against British colonialism? The purpose of writing is to represent the signs and symbols of Islamic rationality and its impact on the ability of the Afghan people against British colonialism. The findings show that the people of Afghanistan have relied on Islam and its signs and symbols as much as they have been able to achieve victory and victory in the fight against British colonialism.


کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic rationality
  • struggle
  • British colonialism
  • Dall-Auli al-Amr
  • Dall fatwa
  • Dall Nafyee Sabell
  1. افغانی، سید جمال‌الدین. (1386). تاریخ افغانستان. ترجمه محمدامین خوگیانی. کابل: فیصل.
  2. افغانی، سید جمال‌الدین. (1388). تاریخ افغانستان. ترجمه داود عطایی قندهاری. مشهد: مشاور توس.
  3. بار فیلد، توماس. (1396). افغانستان تاریخ فرهنگی-سیاسی. ترجمه عبدالله محمدی، تهران: عرفان.
  4. بینش، محمد وحید. (1388). افغانستان و چالش سامان سیاسی. کابل: مرکز مطالعات و تحقیقات راهبردی افغانستان.
  5. تیخانف، یوری. (بی‌تا). نبرد افغانی استالین (سیاست قدرت‌های بزرگ در افغانستان و قبائل پشتون). ترجمه عزیز آریانفر. بی‌جا: پژوهشگاه علوم فدراسیون روسیه.
  6. جابری، محمد عابد. (1389). تکوین عقل عربی. ترجمه سید محمد آل مهدی. بی‌جا: نسل آفتاب.
  7. جاسمی محمد؛ و بهرام جاسمی. (1358). فرهنگ علوم سیاسی. بی جا: گوتنبرگ.
  8. جوادی آملی، عبدالله. (1396). رحیق مختوم، شرح حکمت متعالیه. بخش دهم از جلد سوم. قم: اسراء.
  9. حقیقت، سید صادق. (1391). روش‌شناسی علوم سیاسی. قم: دانشگاه مفید.
  10. حقیقت، سید صادق. (1398). روش‌شناسی علوم سیاسی. قم: دانشگاه مفید.
  11. خواجه‌یف، مراد بابا. (1960). مبارزات مردم افغانستان درراه استقلال (جنگ اول افغان و انگلیس در سال‌های 1838 ـ 1842). مسکو: ادبیات خاور.
  12. زحیلی، وهبه. (2010). موسوعه الفقه الأسلامی والقضایا المعاصره. ج12. دمشق: دارالفکر.
  13. زمخشری، محمود. (2008). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل وعیون الأقاویل فی وجوه التأویل. ج1. بیروت: دار الکتاب العربی.
  14. سجادی، سید عبدالقیوم. (1380).  جامعه‌شناسی سیاسی افغانستان قوم، مذهب و حکومت. قم: بوستان کتاب.
  15. سجادی، سید عبدالقیوم. (1383). دیپلماسی و رفتار سیاسی در اسلام. قم: دانشگاه باقرالعلوم.
  16. صفدری، محراب علی. (1387). روحانیت و حکومت در افغانستان (زمینه‌ها، موانع و راهکارها). قم: مرکز جهانی علوم اسلامی.
  17. طباطبائی، سید محمدحسین. (1386). تفسیر المیزان. ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی، ج5. قم: اسلامی.
  18. طبرسی، أمین الإسلام. (1995). مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن. ج3. بیروت: مؤسسه الأعلمی للمطبوعات.
  19. عابدی، سید محمد. (1395). نقش تمدنی دین در افغانستان معاصر بارویکرد شریعت و قانون. مطالعات تاریخی امت اسلامی. (شماره 3)، 40-23.
  20. غبار، میر غلام محمد. (1346). افغانستان در مسیر تاریخ. مطبعه دولتی کابل.
  21. غبار، میر غلام محمد. (1384). افغانستان در مسیر تاریخ. تهران: جمهوری.
  22. فخررازی، محمد بن عمر. (2001). التفسیر الکبیر. ج4. بیروت: دارأحیاء التراث العربی.
  23. فرهنگ، میر محمد صدیق. (1385). افغانستان در پنج قرن اخیر. ج 1،2. تهران: عرفان.
  24. قاسمی، قاری محمد طیب. (1382). گزارش سفر افغانستان. قم: اهل‌بیت.
  25. قندهاری، طالب حسین. (1362). نگاهی به دیروز و امروز افغانستان. بی‌جا: پیوند.
  26. کالینز، جوزف جی. (1396). بازشناسی جنگ در افغانستان. ترجمه احمدرضا دانش. تهران: عرفان.
  27. کهزاد، احمدعلی. (1340). بالا حصار کابل و پیش‌آمدهای تاریخی. ج2. کابل: انجمن تاریخ افغانستان.
  28. گرفتنر، جان سی. (بی تا). افغانستان کلید یک قاره. ترجمه ذ.ع. بی‌جا: گل محمد تخاری.
  29. ماگنوس، رالف. (1380). افغانستان (روحانی ـ مارکس و مجاهد). ترجمه قاسم ملکی. تهران: وزیر امور خارجه.
  30. مایورف، الکساندر. (1385). در پشت پرده‌های جنگ افغانستان. ترجمه عزیز آریانفر. کابل: میوند.
  31. مبارز، سید عبدالعزیز. (1396). گزارش ناتمام ناگفته‌های یک دهه تحولات بامیان. کابل: سعید.
  32. محمد یوسف و همکاران. (1368). مبارزات علمای دینی کشور علیه استعمار انگلیس. کابل: بی‌نا.
  33.  اصطلاح‌نامه فلسفه اسلامی. (1395). ج3. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
  34. نائینی، محمد. (1387). الحاشیه علی اصول الکافی. قم: مجموعه آثار المؤتمر الدولی لذکر الشیخ ثقه ألأسلام الکلینی.
  35. نوروزی، محمدحسین. (1390). «عقل سیاسی در جمهوری اسلامی ایران». پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد. قم: دانشگاه مفید.
  36. نوید، سنزل. (1388). افغانستان در عهد امانیه. ترجمه محمد نعیم مجددی. هرات: احراری.
  37. کارگون، ویکتور گریگویچ. (بی‌تا). افغانستان در سال‌های بیست و سی قرن بیستم. بی‌جا: بی‌نا.
  38. یوانیز، مارتین. (1396).  افغانستان مردم و سیاست. ترجمه سیما مولای. تهران: ققنوس.

نشریات

  1. کیهان. (1395). شماره ۲۱۳۵۰.
  2. Norris.J.A. (1967). The first Afghan War (1838-1842). Combridge at the University Press.
  3. Poullada, Ieon B. (1973). Reform and Rebellion in Afghanistan (1919- 1929). Cornell University Press London.
  4. Weston, Christine. (1962). Afghanistan a World Background Book. Canada.