صادرات و قاچاق نفت و فرآورده‏های نفتی ایران به افغانستان در دورۀ پهلوی دوم (1320 - 1357ش)

نوع مقاله : تاریخ شهرسازی خراسان بزرگ

نویسنده

دانشجور دکتری تاریخ ایران اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

دو کشور ایران و افغانستان بعد از پایان جنگ جهانی دوم، به ترتیب، به بلوک‎های غرب و شرق گرایش پیدا کردند، اما افغانستان با آغاز دهۀ 1340ش/ 1960م، به دلایل دوری از دریا، به صرفه نبودن روابط اقتصادی با شوروی و دوری ‎راه‎ها، شرایطِ نامطلوب اقتصادی، به ویژه بعد از جنگ جهانی و اختلاف با کشور پاکستان، به برقراری روابط اقتصادی با ایران گرایش پیدا کرد و هیئت‎هایی را به این منظور راهی ایران کرد. افغانستان از خرداد 1327ش/ ژوئن 1948م واردات نفت و فرآورده‏های آن را از ایران آغاز کرد، اما از سال 1335ش/ 1956م با شروع پلان‎های اقتصادی‎‎، نیاز بیشتری به این محصول پیدا کرد و هر چند موافقتنامه‏هایی در این زمینه، بین دو کشور منعقد شد، اما ارزش بالای این محصول در افغانستان، باعث گسترش قاچاق آن، در شهرهای شرقی و شمال شرقی استان خراسان شد. این مقاله با روش توصیفی - تحلیلی، و با تکیه بر اسناد مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت خارجه و سازمان اسناد ملی، سعی در روشن کردن این مسأله دارد که چگونه بهبود روابط اقتصادی بین دو کشور، منجر به انعقاد موافقتنامه‎های نفتی و بازرگانی با تأکید بر صادرات نفت و فرآوردهای آن و گسترش قاچاق این محصول در شرق ایران، به ویژه در استان خراسان شد.