A comparative study of the formation of the porch of Allah Wardikhan of the holy shrine of Razavi based on the ontology of Mulla Sadra

Document Type : تاریخ معماری خراسان بزرگ

Authors

1 PhD Student, Department of Art and Architecture, Islamic Azad University, Mashhad, Iran

2 Assistant Professor, Department of History, Islamic Azad University, Bojnourd, Iran

Abstract

The porch of AllahverdiKhan was built in the Safavid era,in the proximity of the shrine of Imam Reza and by the order of AllahverdiKhan,the military commander of the Safavid era.The construction of a porch contemporary with the life of Ṣadr ad-Dīn Muḥammad Shīrāzī,also called MullāṢadrā,is one of the greatest scientists of the Islamic world and the founder of transcendent wisdom,whom AllahverdiKhan had a special respect for his doctrine.MullaSadra's wisdom has had a great impact on the religious,doctrinal and especially the architectural teachings of his time and beyond. Architecture,due to its influence on culture and beliefs,spreads the worldview of the architects of its time,so it is assumed that porch architecture is able to reveal the basic concepts of formation that are rooted in the wisdom of MullaSadra.In this regard a comparative study of the formation of the porch of AllahverdiKhan,based on the ontology of the transcendent wisdom as the most complete wisdom of the Orient, can be examined in the process of its construction.Therefore,the question raised is:How did MullaSadra's ontological discussions influence the formation of the porch of AllahverdiKhan and how did these influences manifest themselves in the body and meaning of the porch?Therefore,in the present study,we intend to bring the principles of MullaSadra ontology to the forefront in this magnificent building based on scientific findings.The existence of this question and the close relationship between these two famous characters of the Safavid era,along with the creation of this building in the most important religious place of Iran,can strengthen the relationship between transcendent wisdom in the formation of the building.In addition,examining the building and its adaptation with the ontological principles of this wisdom can provide more accurate answers to the questions raised.For this purpose,in this study,with the method of descriptive-analysis and logical reasoning strategy,the four ontological bases of MullaSadra's wisdom in the formation of the porch will be examined.

Keywords

References

  1. ابراهیمی‌دینانی، غلامحسین. (1386). «از عقل به شهود: درباره ملاصدرا و شیخ اشراق». خردنامه همشهری. (شماره 20)، 72-62.
  2. ابراهیمی‌دینانی، غلامحسین. (1379). شعاع اندیشه و شهود در فلسفه سهروردی. تهران: حکمت.
  3. اردلان، نادر؛ و بختیار، لاله. (1380). حس وحدت. ترجمه حمید شاهرخ. تهران: خاک.
  4. استیرلن، هانری. (1370). اصفهان: تصویر بهشت. ترجمه جمشید ارجمند. تهران: فرزان.
  5. اسلامی، سید غلامرضا؛ و مهنوش شاهین‌راد. (1391). «بازشناسی اصل افق‌گرایی در معماری اسلامی». کیمیای هنر. (شماره 2)، 64-41.
  6. آشتیانی، سید جلال‌الدین. (1378). منتخباتی از آثار حکماء الهی. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
  7. اعوانی، غلامرضا. (1390). «پیوند معماری سنتی با حکمت». حکمت و معرفت. (شماره 9)، 8-4.
  8. الیاده، میرچا. (1378). اسطوره بازگشت جاودانه. ترجمه بهمن سرکاراتی. تهران: قطره.
  9. بلیلان‌اصل، لیدا؛ و همکاران. (1390). «بررسی ویژگی‌های هندسی گره‌ها در تزیین‌های اسلامی از دیدگاه هندسه فراکتال». مطالعات شهر ایرانی اسلامی. (شماره 6)، 95-83.
  10. بنانی، امین و دران، دارلی. (1380). صفویان. ترجمه یعقوب آژند. تهران: مولی.
  11. بورکهارت، تیتوس. (1376). نقش کعبه در هنر اسلامی، از کتاب: مبانی هنر معنوی. تهران: دفتر مطالعات دینی هنر.
  12. بورکهارت، تیتوس. (1392). هنر اسلامی زبان و بیان. ترجمه مسعود رجب‌نیا. تهران: سروش.
  13. بلخاری‌قهی، حسن. (1384). مبانی عرفانی هنر و معماری اسلامی. تهران: کیمیای خیال.
  14. بلخاری‌قهی، حسن. (1390). مبانی عرفانی هنر و معماری اسلامی. تهران: سوره مهر.
  15. تاجر، علی. (1388). معنای معماری. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
  16. تقدیر، سمانه. (1396). «تبیین مراتب و فرایند ادراک انسان و نقش آن در کیفیت خلق آثار معماری بر اساس مبانی حکمت متعالیه». پژوهش‌های معماری اسلامی. (شماره)، 70-51.
  17. تقدیر، سمانه. (1389). «ساختار فرایند خلق و ادراک آثار معماری بر اساس مبانی حکمت متعالیه». تحقیقات بنیادین علوم انسانی. (شماره 16)، 132-101.
  18. تقوایی، ویدا. (1386). «نظام فضایی پنهان معماری ایرانی و ساختار آن». هنرهای زیبا. (شماره 30)، 52-43.
  19. جوادی‌آملی، عبدالله. (1387). تحریر تمهید القواعد. قم: اسراء.
  20. جوادی‌آملی، عبدالله (1386). رحیق مختوم. قم: اسراء.
  21. حسین‌زاده، مرتضی؛ و طاهره کمالی‌زاده. (1397). «سازگاری نظریة وحدت تشکیکی و وحدت شخصی وجود». حکمت صدرایی. (شماره 1)، 44-35.
  22. خان حسین‌آبادی، عطیه. (1397). «مفاهیم نمادین نقوش حیوانی کاشی‌کاری گنبد الله‌وردی‌خان از دوره صفویه در حرم مطهر رضوی». مطالعات هنر اسلامی. (شماره 31)، 35-1.
  23. خواجوی، علی؛ و همکاران. (1389). «تبیین خلاقیت هنری بر اساس کلیات حکمت و فلسفه اسلامی». حکمت و فلسفه. (شماره 3)، 283-243.
  24. خورشیدی، سید هادی. (1396). کاشی‌کاری در حرم مطهر رضوی. مشهد: به‌نشر.
  25. خسروی، محمدباقر؛ و همکاران. (1391). «نقش هویت‌ساز لاضرر در شکل‌گیری الگوی معماری اسلامی». نقش‌جهان. (شماره 1)، 30-19.
  26. دری، علی؛ و غلامرضا طلیسچی. (1397). «کرانمندی و بیکرانی ساختار فضایی معماری اسلامی ایران در مساجد دوران صفوی (نمونه موردی مسجد شیخ لطف‌الله و امام اصفهان)». پژوهش‌های معماری اسلامی. (شماره 2)، 40-19.
  27. ربیعی، هادی. (1389). جستارهایی در چیستی هنر اسلامی. تهران: فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران.
  28. سعادات، بیژن. (1355). بارگاه امام رضا(ع). تهران: موسسه آسیا.
  29. سلیمانی شیجانی؛ و همکاران. (1393). «بازنگری اصول و اهداف معماری معاصر ایرانی با استفاده از نظرگاه فکری ملاصدرا». نقش‌جهان. (شماره 1)، 57-64.
  30. شایگان، داریوش. (1380). بت‌های ذهنی و خاطره ازلی. تهران: امیرکبیر.
  31. شایسته‌فر، مهناز. (1389). «بررسی مضمونی کتیبه‌های گنبد الله‌وردی خان در حرم مطهر رضا(ع)». کتاب ماه هنر. (شماره 140). 78-89.
  32. شایسته‌فر، مهناز. (1392). «بررسی محتوایی کتیبه‌های رواق‌های ساخته شده در حرم مطهر رضوی». فرهنگ رضوی. (شماره ٣)، 146-115.
  33. شهرامی، فاطمه سادات؛ و علیرضا شیخی. (1399). «مطالعه و تعامل کتیبه‌ها و مرغان نقش بسته بر رواق الله‌وردی‌خان در مجموعه حرم امام رضا(ع)». نگره. (شماره 55)، 19-5.
  34. شریعتی، علی. (1388). اسلام‌شناسی. تهران: قلم.
  35. صحاف، سید محمد خسرو. (1390). «تبیین ساحت معنوی در خانه ایرانی». رساله دکتری. تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات.
  36. صدرالدین شیرازی. (1386). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، ج9. قم: مکتبة المصطفوی.
  37. طباطبائی، محمدحسین. (1383). اصول فلسفه و روش رئالیسم. تهران: صدرا.
  38. طباطبائی، محمدحسین. (1981). تعلیقه بر الأسفار الاربعه»، الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الاربعة. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  39. طباطبائی، علامه محمدحسین. (1388). بررسی‌های اسلامی. ج2. قم: انتشارات بوستان کتاب.
  40. عابدینی کردخیلی، فیض‌الله؛ و همکاران. (1396). «تمایز مبنایی حکمت صدرایی و حکمت سینوی در مسأله حرکت جوهری». حکمت صدرایی. (شماره 52)، 103-91.
  41. عبودیت، عبدالرسول. (1385). درآمدی بر نظام حکمت صدرایی. قم: سمت.
  42. عطاردی، عزیزالله. (1371). دانشنامه رضوی. ج1. تهران: شاهد.
  43. عطاردی، عزیزالله. (1381). فرهنگ خراسان. ج1. تهران: عطاراد.
  44. عالم‌زاده، بزرگ. (1390). دانشنامه رضوی. تهران: شاهد.
  45. غفری، حسین؛ و سید حسین نصر. (1386). «ملاصدرا: تعالیم». مجموعه مقالات تاریخ فلسفه اسلامی. به‌کوشش سید حسین نصر و الیور لیمن. تهران: حکمت.
  46. فیاض، غلامرضا؛ و همکاران. (1384). «عینیت وجود و ماهیت». نقد کتاب. (شماره 35)، 273-245.
  47. کاویانیان، احتشام. (1355). شمس الشموس یا تاریخ آستان قدس. مشهد: آستان قدس رضوی.
  48. کریستین‌سن، آرتور. (1377). نمونه‌های نخستین انسان و نخستین شهریار در تاریخ افسانه‌های ایران. ترجمه ژاله آموزگار و احمد تفضلی. تهران: چشمه.
  49. کربن، هانری. (1370). ملاصدرا شیرازی و شاگردان او: تاریخ فلسفه اسلامی. ج2. ترجمه جواد طباطبائی. تهران: کویر.
  50. گروتر، یورگ‌کورت. (1390). زیبایی‌شناسی در معماری. ترجمه جهانشاه پاکزاد. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
  51. لاهوری، محمد اقبال. (1380). سیر فلسفه در ایران. ترجمه آریانپور. تهران: نگاه.
  52. محتشم، آرزو؛ و مهدی حمزه‌نژاد. (1395). «مقایسه تطبیقی تأثیرات اندیشه فلاسفه وجودگرای شرق و غرب بر اصول زیبایی‌شناسی معماری (با رویکرد بررسی اندیشه‌های ملاصدرا و هایدگر)». اندیشه معماری. (شماره 2)، 80-68.
  53. مشهدی محمد، عباس. (1383). مشهدالرضا. تهران: مؤلف.
  54. مفید، حسین. (1378). «به دنبال وجود ادراکی در فضاهای معماری». مجموعه مقالات دومین کنگره تاریخ معماری و شهرسازی ایران. ج1. تهران: سازمان میراث فرهنگی.
  55. مصلح، جواد. (1353). فلسفه عالی و حکمت صدرالمتالهین. ج1. تهران: دانشگاه تهران.
  56. معماریان، غلامحسین. (1387). سیری در مبانی نظری معماری. تهران: سروش دانش.
  57. مطهری، مرتضی. (1362). خدمات متقابل اسلام و ایران. تهران: دفتر انتشارات اسلامی.
  58. مطهری، مرتضی. (1369). مقالات فلسفی. ج3. تهران: حکمت.
  59. ملاصدرا، محمد بن ابراهیم. (1410ق). الحکمه المتعالیه فی الأسفار الأربعه. ج2. بیروت: داراحیاء التراث العربی.
  60. ملاصدرا، محمد بن ابراهیم. (1981). الحکمه المتعالیه فی الأسفار العقلیة الاربعه. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  61. ملاصدرا، محمد بن ابراهیم. (1382). الشواهد الربوبیه، تهران: بنیاد حکمت صدرا.
  62. منتظرالقائم، اصغر؛ و زهرا حافظ‌قرآن. (1396). تبیین معانی نمادین عناصر معماری عصر صفوی. قم: حکمت و فلسفه
  63. مکی‌نژاد، مهدی. (1394). «کاشی‌کاری مقرنس در معماری ایرانی». دانش مرمت و میراث فرهنگی. (شماره 6)، 52-39.
  64. موسوی، زهرا. (1381). «مقرنس در معماری». کتاب ماه هنر. (شماره 46-45)، 102-107.
  65. مولیانی، سعید. (1379). جایگاه گرجی‌ها در تاریخ و فرهنگ و تمدن ایران. اصفهان: یکتا.
  66. میت فورد، میرندا روس. (1394). دایره المعارف مصور نمادها و نشانه‌ها. ترجمه معصومه انصاری و حبیب بشیرپور. تهران: سابان.
  67. نصر، سیدحسین. (1354). سه حکیم مسلمان. ترجمه احمد آرام. تهران: فرانکلین.
  68. نصر، سیدحسین. (1370). سنت اسلامی در معماری ایرانی در جاودانگی و هنر. ترجمه سیدمحمد آوینی. تهران: انتشارات برگ.
  69. نصر، سیدحسین. (1375). هنر و معنویت اسلامی. ترجمه رحیم قاسمیان. تهران: حوزه هنری.
  70. نصر، سیدحسین. (1376). صدرای شیرازی در تاریخ فلسفه اسلامی. به‌کوشش محمد شریف. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
  71. نصر، سیدحسین. (1384). علم و تمدن در اسلام. ترجمه احمد آرام. تهران: علمی و فرهنگی.
  72. نقی زاده، محمد. (1385). معماری و شهرسازی اسلامی. اصفهان: راهیان.
  73. ندیمی، هادی. (1375). هنر و معنویت اسلامی. ترجمه رحیم قاسمیان. تهران: دفتر مطالعات دینی هنر.
  74. ندیمی، هادی. (1380). «بهاء حقیقت مدخلی بر زیبایی‌شناسی معماری اسلامی». صفه. (شماره 33)، 57-47.
  75. نقره‌کار، عبدالحمید. (1387). درآمدی بر هویت اسلامی در معماری و شهرسازی. تهران: وزارت مسکن و شهرسازی.
  76. نقره‌کار، عبدالحمید؛ و سمانه تقدیر. (1393). «بررسی قابلیت‌های فضای معماری جهت ایجاد بستر پاسخگویی به نیازهای انسان از منظر اسلام (نمونه موردی خانه‌های زینت‌الملک شیراز و بروجردی‌های کاشان». شهر ایرانی-اسلامی. (شماره 15)، 34-21.
  77. نقره‌کار، عبدالحمید؛ و همکاران. (1396). «تناظر انسان و هستی در اندیشه اسلامی و بازتاب آن در معماری اسلامی». آرمان‌شهر. (شماره 19)، 119-105.
  78. ملاصدرا (محمد بن‌ابراهیم صدرالدین‌شیرازی). (1375). مجموعه رسائل فلسفی صدرالمتألهین. تحقیق و تصحیح حامد ناجی اصفهانی. تهران: حکمت.
  79. هیلن‌برند، رابرت. (1386). هنر و معماری اسلامی. ترجمه اردشیر اشراقی. تهران: فرهنگستان هنر.
  80. یاوری، حسین؛ و رقیه باوفا. (1390). سیری در حکمت معماری اسلامی و تزئینات وابسته به آن در دوره صفویه (با تأکید بر معماری اسلامی اصفهان در دوره مذکور). تهران: آذر.
  81. Corban, Henry. (2012). Mulla-Sadra. Tehran: Badraghe Javidan Press.
  82. Kashfi, Ali. (2012). "The study of different meanings of Being’s Reality in Moula-Sadra’s Philosophy". Journal of Religious Studies. (vol 1), 45-56.
  83. Khameneyi, Mohammad. (2004). Molla-Sadra & Hekmate-mota-alieh. Tehran: Tolid Ketab Press.
  84. Mahmoudian, Hamid. (2009). "Unity of Being and Unity of Intuition in Islamic Mysticism". Journal of Religious and Spirituality. (vol 21), 37-67.
Journal of Great Khorasan
Volume 13, Issue 48
August 2022
Pages 89-112

Files

History

  • Receive Date: 24 May 2021
  • Revise Date: 12 June 2022
  • Accept Date: 06 June 2022

Share

How to cite

Statistics