TY - JOUR ID - 153125 TI - نخستین کتاب چاپی مشهد (منتخب‌القصاید، 1294ق) JO - پژوهشنامه خراسان بزرگ JA - JGK LA - fa SN - 2251-6131 AU - لعل شاطری, مصطفی AD - دانش‌آموخته دکتری، مدرس مدعو، گروه هنر، مؤسسه آموزش عالی فردوس، مشهد، ایران Y1 - 2022 PY - 2022 VL - 13 IS - 47 SP - 63 EP - 86 KW - مشهد KW - چاپ سنگی KW - منتخب‌القصاید KW - راقم‌مشهدی KW - چاپخانه آستان قدس رضوی DO - 10.22034/jgk.2022.308583.0 N2 - با ورود چاپ سنگی (1249ق) به ایران، پس از تبریز و تهران، در سایر شهرها نیز چاپخانه‌های متعدد ایجاد شد. در مشهد با تأخیری حدوداً پنجاه‌ساله، نخستین چاپخانه سنگی در مجموعه آستانه قدس رضوی ایجاد و طی دوران فعالیت (1344-1294ق) به انتشار آثار متعددی با درون‌مایه‌های گوناگون مذهبی، ادبی، فقهی و تاریخی با همکاری مؤلفان و مترجمان با استادان چاپ و حامیان مالی، پرداخته شد. هدف از این پژوهش با تکیه‌بر روش توصیفی-تحلیلی پاسخ به این پرسش است که نخستین کتاب چاپی مشهد چه بود، افراد فعال در چاپ آن، چه کسانی بودند و کتاب تولیدی، دارای چه ویژگی‌های ظاهری و محتوایی بود؟ یافته‌ها بر اساس بررسی‌های آرشیوی حاکی از آن است که نخستین کتاب انتشاریافته در مشهد بر اساس تکنیک چاپ سنگی و در چاپخانه آستان قدس رضوی (نخستین چاپخانه مشهد) در 1294ق منتشر شده است. این اثر با عنوان منتخب‌القصاید دربردارنده مجموعه‌ای از قصاید علی راقم‌مشهدی (از خوشنویسان و شاعران مشهدی) است که با کتابت او نیز آماده چاپ شد. در این بین افرادی همچون متولی وقت (مؤتمن‌الملک)، میرزا رفیع و اسماعیل تاجر هروی به‌عنوان فعالان و حامیان نشر این اثر مشارکت داشتند. ازجمله ویژگی‌های ظاهری این کتاب می‌توان به تجلید و صحافی، قطع، کاغذ، خط و آرایش درون‌متن (نقوش صفحه مشخصات و سرلوح، جدول بندی، کَمَند و غیره) اشاره کرد که از شاخص‌های نسبتاً مناسبی به‌عنوان نخستین تجربه چاپ در مشهد برخوردار است. از منظر محتوا، هرچند قرارگیری اشعار در پی یکدیگر از توالی انسجام‌یافته‌ای برخوردار نیست، اما با خوانش متن، می‌توان سه زیرشاخۀ مدح و منقبت و ذکر رشادت‌ها و مصائب ائمه‌اطهار(ع) و خاندان ایشان، مدح متولیان، حکمرانان و فعالان سیاسی-نظامی خراسان و گاه سایر مناطق، مدح اهل علم، ادب و فرهنگ را تشخیص داد. UR - https://jgk.imamreza.ac.ir/article_153125.html L1 - https://jgk.imamreza.ac.ir/article_153125_710e4e1be191040ce4708e70e4cae57f.pdf ER -