نقدِ تجسمی محراب گچبری مسجد ملک زوزن خواف(با تأکید بر نظام نوشتاری کتیبه‌ها)
چکیده
توجه به آراستن محراب‌ها در نزد مسلمانان و به‌ویژه ایرانیان دارای ارزش بوده است تا جایی که بسیاری از آن‌ها را می‌توان به‌منزلۀ اثری هنری مورد نقد و بررسی قرار دارد. در این پژوهش یکی از این محراب‌ها که مربوط به اواخر دوره سلجوقی است، بسان اثر هنری مورد نقد و تحلیل تجسمی قرار خواهد گرفت. هدف از نقد و بررسی این محراب دریافت الگوهای ساماندهی عناصر بصری، به‌ویژه نظام نوشتاری در کتیبه‌های این محراب می‌باشد. پیگیری این هدف می‌تواند در راستای فهم مبانی طراحی در آثار تجسمی ایرانی-اسلامی یاری‌گر باشد. هم‌چنین این مقاله در پی پاسخ به این پرسش است که چه عواملی موجب یکسان‌سازی عناصر و وحدت در اجزای محراب می‌شوند؟ برای دست‌یابی بدین موارد و در راستای نقدی روشمند، پس از معرفی و وصف محراب ملک زوزن، مراحلِ بررسی زمینه‌های پیدایش اثر و تحلیل تجسمی در عناصر تشکیل‌دهنده این محراب، انجام خواهد شد تا درنهایت به مرحله ارزیابی این اثر بیانجامد. بر اساس تحلیلی این داده‌ها می‌توان بیان داشت که پیوند عناصر تجسمی در محراب، دارای نظم و تشابه ساختاری با یکدیگر بوده است. هم‌چنین این نظم کلی که بر کل ِصفحه دیده می‌شود در اجزای کتیبه نیز حکم‌فرما است و همین مطلب موجی یکپارچگی عناصر محراب می‌گردد. شیوه نقد در این پژوهش توصیفی - تحلیل بوده و در این راستا، از منابع میدانی و کتابخانه‌ای بهره برده شده است.
814.12 KB
مراجع
- • استراوس، انسلم و کُربین، جولیت. (1394). مبانی پژوهش کیفی. (ترجمه ابراهیم افشار). تهران: نی.
- • ایروانی ، محمود، و خداپناهی ، محمدکریم. (1390). روان شناسی ادراک و احساس. تهران: سمت.
- • بارنت، سیلوان. (1393). راهنمای تحقیق و نگارش در هنر. (ترجمه بتی آواکیان). تهران: سمت.
- • بازورث، کلیفردادموند، و همکاران. (1390). سلجوقیان. یعقوب آژند. تهران: مولی.
- • راستی¬دوستی، مصطفی. (1385). مجموعه مقالات متون و کتیبه¬های دوران اسلامی. تهران: پژوهشکده سازمان میراث فرهنگی و گردشگری.
- • رز، ژیلیان. (1394). تحلیل تصویر. (ترجمه سیدجمال الدین اکبرزاده جهرمی). تهران: پژوهشکده فرهنگ و هنر تبلیغات.
- • رجایی باغسرخی،امیر، و حلیمی، محمد حسین. (1388). «ارتباط نگاره و خط در ترکیب بندی کتیبه محراب بقعه پیربکران». نگره. (شماره یازده)، صص 56-50.
- • زمانی، عباس. (1355). تاثیر هنر ساسانی در هنر اسلامی. تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و هنر.
- • زرین کوب، عبدالحسین. (1373). تاریخ مردم ایران. (ج2). تهران: امیرکبیر.
- • زکی حسن، محمد. (1388). هنر ایران در روزگار اسلامی. (ترجمه محمدابراهیم اقلیدی). تهران: صدای معاصر.
- • حلیمی ، محمد حسین. (1390). زیبایی شناسی خط در مسجد جامع اصفهان. تهران: قدیانی.
- • جنسن، چالز. (1393). تجزیه و تحلیل آثار تجسمی. (ترجمه بتی آواکیان). تهران: سمت.
- • جیمز،دیوید. (1389). مقدمه ای بر هنر اسلامی. (ترجمه محمد ابراهیم زارعی). همدان : دانشگاه بوعلی همدان.
- • سجادی، علی. (1375). سیرتحول محراب در معماری اسلامی ایران از آغاز تا حمله مغول. تهران: سازمان میراث فرهنگی.
- • شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1391). رستاخیز کلمات. تهران: سخن.
- • شیخی، علیرضا، و آشوری، محمدتقی. (1394). «تداوم نقش مایه های ساسانی در سه اثرگچبری دوره سلجوقی». هنرنامه . (شماره 13)، صص 80-61.
- • طباطبایی، صالح. (1393). «نقد ارزیابانه از دیدگاه نوئل کارول». دوفصلنامه نقد زبان و ادبیات خارجی. (شماره13)، صص177-159.
- • فلدمن، ادموندبورک. (1378). تنوع تجارب تجسمی. (ترجمه پرویز مرزبان). تهران: سروش.
- • کارول، نوئل. (1394). درآمدی معاصر بر فلسفه هنر. (ترجمه پریسا صادقیه). تهران: پیام امروز.
- • کارول، نوئل. (1393). درباره نقد. ترجمه صالح طباطبایی. تهران: نی.
- • کرمر، جوئل. (1375). احیای فرهنگی در عهد آل بویه . (ترجمه محمد سعید حنایی کاشانی) .تهران: نشر دانشگاهی.
- • گدار،آندره. (1387). آثار ایران. ج 2. ترجمه ابوالحسن سروقد مقدم. مشهد : بنیاد پژوهش¬های اسلامی.
- • لائور ، دیوید ا، و پن تاک، استیوان. (1391). مبانی طراحی . ترجمه محمد تقی فرامرزی. تهران: لاهیتا.
- • لباف خانیکی، رجبعلی. (1378). «سیر تحول مسجد جامع زوزن» در (مجموعه مقالات همایش معماری مسجد، گذشته، حال، آینده). (ویراستار محمد قره چمنی). ج 1، تهران: دانشگاه هنر، صص 590-565.
- • متز، آدم. (1393). تمدن اسلامی در قرن چهارم. ترجمه علیرضا ذکاوتی. تهران: امیرکبیر.
- • ورمازرن، مارتین. (1387). آیین میترا. بزرگ نادرزاده، تهران: نشر چشمه.
- • نوروزی طلب، علیرضا. (1385). «اصلت متن به مثابه مرجع نقد و تفسیر». باغ نظر. (شماره 5)، صص 111-100.
- • Grabar,oleg. (1987). The formation of Islamic art . yale university: landan
- • khzaeea,mohammad.( 1997) The arabesque motif in early Islamic Persian art.: the university of Birmingham
- • Soudavar, abolala. (2003). The Aura of kings- mazda: California