ایران ازنظر آبوهوایی در ناحیهای خشک قرار دارد. ازاینروی، شرایط اقلیمی آن بهگونهای است که در گذشته و حال، عنصر آب موردتوجه ویژهای قرارگرفته است. درواقع چگونگی استفاده و بهرهبرداری از آب، همواره در فرهنگ ایرانی از اهمیت و جایگاه خاصی برخوردار بوده است. به همین سبب، این اندیشه بخش قابلتوجهی از تاریخ معماری ایران را به خود اختصاص داده است. ایرانیان با بهکارگیری سازههایی چون آبانبارها، سعی در بالا بردن میزان بهرهبرداری از آب را داشتند. احداث آبانبار برای ذخیره آب در فصول پر آب و استفاده از آن در فصلهای کمآب صورت میگرفت. این مخازن با توجه به شرایط اقلیمی و شاخصههای اجتماعی، فرهنگی و مذهبی هر منطقه، از طراحی و معماری خاصی برخوردار بوده است. این ساختارهای سنتی در بسیاری از نواحی مورد بهرهبرداری عمومی قرارگرفته است. وضعیت اقلیمی خشک و کمآب مناطق شرقی ایران، بهویژه در استان خراسان جنوبی منجر به ساخت آبانبارهای بسیاری در این منطقه شده است. شهرستان فردوس یکی از مناطق این استان است که آبانبارهای متعددی از آن، برجایمانده است. در میان آنها، آبانبارهای قرایی و خانکوک و حوضانبار سیدی دارای کتیبههای موقوفی است. ساخت بناهای وقفی، نشان از علاقه نیکوکاران در یاریرساندن به دیگر مردم و موجب گستردگی آبادانی اقتصادی هر شهر بود. این بناها توسط میراث فرهنگی استان خراسان جنوبی موردبررسی اولیه قرارگرفتهاند. اما تاکنون مطالعه روشمندی بر روی آنها انجامنشده و همچنین در هیچ جایی بدان، اشاره نشده است، بنابراین ضرورت و اهمیت این تحقیق بیان میگردد. هدف این پژوهش، مطالعه و بررسی سه بنای یادشده است. این تحقیق ازنظر هدف، بنیادی و ازنظر روش، در زمره تحقیقهای تاریخی است. یافتهاندوزی دادهها به دو شیوه بررسی میدانی و منابع کتابخانهای انجامگرفته است. نتایج مطالعات بیانگر تنوع سازههای معماری بوده و وقفنامههای آنها میتواند منابع ارزشمندی جهت تبیین ساختار معماری بنا و همچنین فضای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دوره ساخت بنا باشد.