تبیین یک الگوی مفهومی از شهر دوستدار گردشگر با تاکید بر عناصر فضایی شهر مشهد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دبیر آموزش و پرورش خراسان رضوی- مشهد

2 دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه فردوسی

3 گروه آموزشی جغرافیا دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد

10.22034/jgk.2024.350949.1068

چکیده

چشم انداز اصلی این تحقیق،بررسی پتانسیل های موجود مشهد برای تبدیل به یک شهر دوستدار گردشگر است.هدف اصلی تحقیق شامل مطالعه و بررسی توانایی های موجود درشهرمشهد برای تبدیل به یک شهردوستدارگردشگر به عنوان یک موضوع جدید است.برای این منظور تلاش می شود تابه طورسیستماتیک شاخص های شهردوستدارگردشگر با توجه به پتانسیل های فرهنگی و زیارتی موجود مشهد تدوین شود برای وصول به این هدف،علاوه بر مطالعات کتابخانه ای و اسنادی،پرسشنامه ها،چک لیست ها و ثبت مشاهدات مربوط به الگوهای رفتاری گردشگران درقالب پایگاه داده های آماری و فضایی اقدام شد.نتایج نشان داد درتمامی 19 نقطه برداشت میدانی،به طور متوسط حدود 65 درصد از پاسخ گردشگران نسبت به سؤالات جهت دار مطرح شده (با موضوعیت شهر دوستدار گردشگر) منفی بوده است و ازبین پارامترهای مورد مطالعه،پارامترهای مربوط به مؤلفه های فضایی مورد رضایت و تأیید گردشگران قرار نگرفته است. پارامترهای مورد مطالعه تحقیق توسط فرآیند تحلیل سلسله مراتبی AHP مورد تحلیل و وزن دهی قرار گرفته و برای همپوشانی لایه های نقشه های فضایی و پهنه بندی نهایی در GIS استفاده شدند.نتایج تحلیل فضایی نشان دادکه بیشترین رضایت گردشگران درحوزه مرکزی مشهد و اطراف حرم ثبت شده که نشان دهنده شاخصه گردشگری مذهبی شهر مشهد است.با جمع بندی امکانات و محدودیت های شهر مشهد از منظر موضوع تحقیق، استراتژی های مناسب تولید و تدوین و نتایج به دست آمده نشان دادکه استراتژی تقویت و گسترش کاربری های خدماتی و رفاهی مهم و از ارجحیت و اولویت بالاتری برای تحقق موضوع تحقیق در شهر مشهد برخوردار هستند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Explaining a conceptual model of a tourist-friendly city with an emphasis on the spatial elements of Mashhad

نویسندگان [English]

  • Mehrnoush Afshari 1
  • Mohammad Ajza Shokouhi 2
  • Barat Ali Khakpoor 3
1 Teacher- Schools of Mashhad
2 Department of Geography Faculty of Letters and Humanities Ferdowsi University of Mashhad
3 Department of Geography Faculty of Letters and Humanities Ferdowsi University of Mashhad
چکیده [English]

The main perspective of this research is to investigate the existing potential of Mashhad to become tourist-friendly and the capabilities of Mashhad to become a tourist-friendly city as a new topic. For this purpose, efforts are being made to systematically compile the indicators of the tourist-friendly city according to the existing cultural and pilgrimage potentials of Mashhad. Behavioral patterns of tourists are analyzed in the form of statistical and spatial databases. The results showed that in all 19 field sampling points, on average, about 65% of tourists' responses to the directional questions raised (with the topic of the tourist-friendly city) were negative. Among the studied parameters, the parameters related to the spatial components have not been satisfied and approved by the tourists. The parameters studied in the research were analyzed and weighted by the hierarchical analysis process of AHP and used to overlap the layers of spatial maps and the final zoning in GIS. The results of our study showed that the highest satisfaction of tourists was recorded in the central area of Mashhad and around the shrine, which shows the characteristics of religious tourism in Mashhad. Considering the facilities and limitations of Mashhad city from the perspective of the research topic, the appropriate strategies for production and formulation, and the obtained results showed that the policy of strengthening and expanding service and welfare uses is important and preferable and a higher priority for the realization of the research topic in Mashhad city.

کلیدواژه‌ها [English]

  • tourist-friendly city
  • statistical and spatial analysis
  • AHP
  • GIS
  • Mashhad city
آمارنامه شهرداری مشهد. (1395). آمارنامه تفصیلی شهر و شهرداری مشهد.
ابراهیم‌زاده، عیسی، و همکاران. (1391). اصول فرآیند برنامه‌ریزی راهبردی توسعه توریسم. مشهد: صحرا.
اسکندری، فاطمه، و همکاران. (1392). ارزیابی پتانسیل‌های گردشگری استان سمنان با استفاده از مدل TOPSIS. کنفرانس بین‌المللی عمران، معماری و توسعه پایدار شهری. تبریز: دانشگاه آزاد اسلامی.
بیدختی، علی‌اکبر، و همکاران. (1392). »آثار فرهنگی گردشگری از نگاه دانشجویان«. مطالعات فرهنگ ارتباطات. (شماره 24)، 138-117.
پوراحمد، احمد، و همکاران. (1392). «اولویت‌سنجی راهبردهای توسعه گردشگری و فرهنگی در منطقه قلعه الموت قزوین». پژوهش‌های جغرافیای انسانی. (شماره 3)، 17-1.
تقوایی، مسعود، و همکاران. (1390). «بررسی عوامل مؤثر در پایداری گردشگری شهری با تأکید بر بهسازی و احیای بافته‌ای شهری». جغرافیا و برنامه‌ریزی. (شماره 36).
حیدری، محمدتقی، و همکاران. (1398). «تببین شهر دوستدار گردشگر و برساخت‌گرایی اجتماعی شهر (گردشگری آیینی شهر زنجان)». همایش ملی اندیشه‌ها و فناوری‌های نوین در علوم جغرافیایی. زنجان: دانشگاه زنجان.
رضوانی، علی‌اصغر. (1374). جغرافیا و صنعت توریسم. تهران: پیام‌نور.
رهنما، محمدرحیم، و مصطفی امیرفخریان. (1391). «تحلیل توزیع فضایی آژانس‌های مسافرتی در کلانشهر مشهد». جغرافیا و برنامه‌ریزی. (شماره 41)، 152-129.
زرقانی، سید هادی، و همکاران. (1394). «ارزیابی شاخص‌های فضایی کالبدی شهر مشهد در راستای تبدیل‌شدن به شهر دوستدار سالمند». جغرافیا و آمایش شهری. (شماره 15)، 196-177.
زنگی‌آبادی، علی، و همکاران. (1385). «تحلیل بازار گردشگری داخلی شهر اصفهان». جغرافیا و توسعه. (شماره 8)، 131-156.
سالنامه آماری سازمان میراث فرهنگی. (1395). سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری تهران.
سقایی، مهدی، و همکاران. (1391). «تحلیل نقش مراکز خرید در رابطه با گردشگری و زیارت در کلا نشهرها». جغرافیایی مناطق خشک. (شماره 8)، 101-77.
سلیمانی، منصور، و همکاران. (1394). «سنجش رضایتمندی گردشگران از شهر مهاباد با تأکید بر گردشگری خرید. اقتصاد و مدیریت شهری». (شماره 10)، 155-139.
طرح توسعه و عمران (جامع) ناحیه مشهد. (1384). طرح ناحیه مشهد. مهندسین مشاور فرنهاد.
طرح توسعه و عمران کلان‌شهر مشهد. (1388). طرح مجموعه شهری کلان‌شهر مشهد، مهندسین مشاور فرنهاد.
عمید، حسن. (1378). فرهنگ عمید. ج2. تهران: امیرکبیر.
فرجی‌راد، عبدالرضا، و ژاله نصیری. (1389). «رویکردهای تحلیلی در توسعه پایدار گردشگری شهری». جغرافیایی سرزمین. (شماره 25)، 40-29.
قدسی‌پور، حسن. (1381). مباحثی در تصمیم‌گیری چندمعیاره: فرآیند تحلیل سلسله مراتبی AHP. تهران: دانشگاه صنعتی امیرکبیر.
کاظمی، مهدی. (1382). «بررسی آثار اقتصادی و فرهنگی توسعه جهانگردی از دیدگاه ساکنین. مطالعات مدیریت جهانگردی»، (شماره 3)، 16-1.
کاظمی، مهدی. (1385). مدیریت جهانگردی. تهران: سمت.
لیاقتی، هومان، و همکاران. (1389). «واکاوی ویژگی‌ها و الگوی فراغت در گردشگری شهری (مطالعه موردی: تهران)». محیط‌شناسی. (شماره 55)، 36-25.
مرکز ملی آمار ایران. (1390). داده‌های تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن.
مرکز ملی آمار ایران. (1395). داده‌های تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن.
مؤمنی، مصطفی، و همکاران. (1387). «ساختار و کارکرد گردشگری مذهبی-فرهنگی و ضرورت مدیریت یکپارچه در کلان‌شهر مشهد». جغرافیا و توسعه. (شماره 11)، 38-13.
مؤمنی، مصطفی. (1387). بحثی در شهرنشینی و جغرافیای اوقات فراغت و گردشگری (توسعه شهرنشینی و صنعت گردشگری در ایران). تهران: سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
نتایج آمارگیری گردشگران ملی. (1397). مرکز ملی آمار ایران. تهران.
هواشناسی خراسان رضوی. (1395). داده‌های ایستگاه سینوپتیک مشهد (2010-1971).
وظیفه‌شناس، رسول و همکاران. (1392). ارزیابی زیرساخت‌های گردشگری استان همدان با استفاده از تحلیل خوشه‌ای. دومین همایش گردشگری و طبیعت‌گردی ایران‌زمین. همدان.
Anuar, AN, and et al. (2012a). "The essential elements underlying formation of tourist friendly destination concept: analysis in micro level". Asian Social Science. (vol 13), 59-70.
Anuar AN, and et al. (2012b). "Understanding the factors influencing formation of tourist friendly destination concept". Journal of Management and Sustainability. (vol2), 106-114.
Anuar AN, and et al. (2012c). "The roles of tourism system towards development of tourist friendly destination concept". Asian Social Science. (vol 8), 146-155.
Anuar AN, and et al. (2013). "Policy and tourism development strategy towards tourist friendly destination in Kuala Lumpur". Asian Social Science. (vol 9), 180-190.
Anuar AN, and et al. (2016). "A preliminary study of tourist friendly destination concept in city tourism". Journal of Hotel and Business Management. (vol 59), 1-4.
Ariani, V. (2018). "Integrated city as a model for a new wave urban tourism". IOP Conference Series: Earth and Environmental Science. (vol 126), 012187
Lipman, G. (2007). "Tourism success stories and shooting stars". Proceeding paper at
World Tourism Conference, 1-9.
Ritchie, J. R. B., & Crouch, G. I. (2003). The Competitive Destination: A Sustainable Tourism Perspective. UK: CABI
URLhttps://ec.europa.eu/regional_policy/en/funding/erdf/
URL2   https://urbact.eu/tourism-friendly-cities