تقابل مردم مشهد و سازمان مجاهدین خلق (1357-1361ش)

نوع مقاله : جغرافیای تاریخی خراسان بزرگ

نویسنده

دانش آموخته دکتری، گروه تاریخ، دانشکده ادبیات، دانشگاه اصفهان، ایران

چکیده

سال‌های ابتدایی پس از پیروزی انقلاب اسلامی به لحاظ فشردگی و تنوع حوادث، یکی از ادوار مهم تاریخ ایران محسوب می‌شود. مشارکت حداکثری مردم نیز از پدیده‌های وابسته به انقلاب اسلامی است. یکی از این حوزه‌های مشارکت، نقش‌آفرینی مردم در ساحت دفاع از انقلاب و جمهوری‌اسلامی و ایجاد امنیت بود. مجاهدین‌خلق یکی از گروه‌هایی بود که با شیب تند به یک محارب تبدیل شد و از مهم‌ترین چالشگران جامعه ایران در سال‌های ابتدایی پس از انقلاب محسوب می‌شد. گروه‌های مردمی و مردم مشهد، هم در فاز سیاسی و هم در فاز نظامی، در نقش مخالفان آن ظاهر شده و در اشکال مختلف از جمله مبارزات قلمی و تبلیغی، برخورد با برنامه‌ها، تجمعات و مراکز آنها و به‌ویژه همراهی با حکومت و نیروهای نظامی در برچیدن شبکه آنها در فاز نظامی، به ابراز مخالفت خود پرداختند. این مقاله می‌کوشد بر اساس اسناد و مطبوعات و با روش توصیفی - تحلیلی به بررسی واکنش‌های مردمی مشهد در مواجهه با سازمان مجاهدین‌خلق طی سال‌های 1357تا1361بپردازد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

People deal with MKO in Mashhad (1357 to 1361)

نویسنده [English]

  • Cobra Nodehi
PhD student, Department of History, Faculty of Literature .Isfahan University, Iran
چکیده [English]

The first years after the victory of the Islamic Revolution in Iran is considered one of the most important historical periods. Press events and the diversity of its most important characteristics. In addition to the turnout comes to most areas of the phenomenon of Islamic Revolution. One of these areas was playing a role in the field of defense of the revolution and the Islamic Republic and the establishment of security. MKO was one of the groups that steep of a political organization at war had become a major challenger to Iranian society in those years. Mashhad people appeared on the political stage and in the military phase of the MEK in the role of opposition that their opposition in various forms: Among them was the press and advertising campaigns, dealing with programs, assembly and centers and especially with the government and armed forces to dismantle their network in the military phase. This article tries to pay on the basis of documents and press the popular reactions in the face of the organization during the years 1357 to 1361 in Mashhad

کلیدواژه‌ها [English]

  • people
  • MKO
  • Mashhad
  • political phase
  • military phase
  1. افتخاری، اصغر. (1379). انتظام ملی. تهران: عقیدتی سیاسی ناجا.
  2. امام خمینی(ره)، روح­الله. (1378). صحیفه امام. ج19. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
  3. باقرزاده، طاهره. (1373). قدرت و دیگر هیچ: بیست سال با سازمان مجاهدین خلق. تهران: اطلاعات.
  4. بانک، حسین (1393). «پرکار، خستگی­ ناپذیر و همنشین مردم بود». شاهد یاران. (شماره 112)، 14-18.
  5. بهروز، مازیار. (1380). شورشیان آرمان‌خواه. ترجمه مهدی پرتوی. تهران: ققنوس.
  6. تهرانی، صادق. (1387). از مجاهدین خلق تا منافقین. تهران: همشهری.
  7. جعفری، محمدمهدی. (1383). سازمان مجاهدین خلق از درون. تهران: نگاه امروز.
  8. جمعی از نویسندگان. (1385). مجاهدین خلق پیدایی تا فرجام. ج2. تهران: موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.
  9. حق­بین، مهدی. (1392). از مجاهدین تا منافقین: سیر تاریخی سازمان­ مجاهدین­ خلق از آغاز تاکنون. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
  10. دادستانی انقلاب اسلامی تهران. (1363). کارنامه سیاه. ج 5-3. تهران: دادستانی انقلاب اسلامی تهران.
  11. دادستانی انقلاب اسلامی تهران. (1361). کارنامه سیاه. ج1. تهران: دادستانی انقلاب اسلامی تهران.
  12. داوری­اردکانی، رضا؛ و سید رضا شاکری. (1388). «امنیت سیاسی در اندیشه امام خمینی(ره)». دانش سیاسی. (سال 5). 69-86.
  13. دفتر سیاسی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی. (بی­تا). تحلیلی از عملکرد سازمان منافقین. تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی.
  14. دفتر سیاسی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی. (1361). تروریسم ضدمردمی. تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی.
  15. راستگو، علی­اکبر. (1384). مجاهدین در آیینه تاریخ. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
  16. روشه، گی. (1380). تغییرات اجتماعی. ترجمه منصور وثوقی. تهران: نشر نی.
  17. سپاه پاسداران انقلاب اسلامی. (1389). سپاه در گذر انقلاب. ج7. تهران: اداره روابط عمومی و انتشارات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی.
  18. سفیری، خدیجه. (1387). شیوه تحقیق کیفی. تهران: پیام پویا.
  19. کوشکی، محمدصادق. (1387). تبار ترور. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
  20. عطایی، مرتضی. (1393). «مدافع واقعی اهل­بیت و ولایت­فقیه بود». شاهد یاران. (شماره 112)، 19-23.
  21. قنبری، قاسم. (1391). «تحلیلی بر چرایی ورود منافقین به فاز مبارزه مسلحانه». راه­نما. (شماره 7)، 38-42.
  22. معرفت، محمدهادی. (1387). ولایت‌فقیه. قم: تمهید.
  23. نودهی، کبری. (1396). «عملکرد گروه‌های چپ­گرا و ضدچپ­گرا در مشهد 1320-1360». رساله دکتری. اصفهان: دانشگاه اصفهان.
  24. نودهی، کبری؛ و همکاران. (1396). «فراز و فرود فاز سیاسی مجاهدین خلق در مشهد». رهیافت انقلاب اسلامی. (شماره 38)، 41-68.
  25. لطفی، انوشیروان؛ و سعید شاهسوندی. (1367). دو مقاله. به‌کوشش موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی. تهران: اطلاعات.

اسناد

ساکما (سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران)

  1. 6638/ 43. (1359). «شکور مشکین فام مجاهد خلق! یار ساواک را بهتر بشناسیم»، 5ص.

ساکماق (سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی)

  1. (1358). «مجموعه پیام‌ها و بیانیه‌های انجمن‌های مختلف اسلامی شهر مشهد در مورد انقلاب اسلامی»، 1ص.
  2. (1358). «مجموعه کتابچه‌هایی از سازمان مجاهدین خلق در واکنش به عملکرد گروه‌های چپ»، 464ص.
  3. (1358). «پیام امام و گروهی از هواداران سابق سازمان مجاهدین خلق پیرامون مواضع مذهبی و سیاسی آن سازمان»، 2ص.
  4. (1358). «حمایت دانشجویان مسلمان دانشگاه مشهد از سهامی، سرپرست دانشگاه و مخالفت با کارشکنی و دخالت‌های عناصر غیرمسئول»، 1ص.
  5. (1358). «انتشار پیام‌هایی در خصوص حمله مسلحانه به ستاد جنبش ملی مجاهدین و سازمان جوانان مجاهد در مشهد»، 7ص.
  6. (1358). «اعتراض شورای هماهنگی دانشجو با دانشگاه مشهد به تغییر محل کتابخانه دانشگاه به مسجد و دخالت‌های افراد غیرمسئول»، 3ص.
  7. (1358). «انتشار منشوری از سوی جنبش ملی مجاهدین مرکز مشهد در تأکید به همبستگی گروه‌های انقلابی در مواضع ضد استعماری و ضد استبدادی»، 3ص.
  8. (1358). «پیام جمعی از مسلمانان عشرت‌آباد مشهد طرفدار سازمان مجاهدین خلق با پیامی در رد اتهامات وارده به آن سازمان در کردستان، گنبد و خوزستان»، 1ص.
  9. (1359). «اطلاعیه‌ای از هواداران انجمن دانش آموزان مسلمان مشهد»، 2ص.
  10. (1359). «متن مصاحبه چند تن از اعضای انجمن دانش آموزان مسلمان مشهد با آقای علی‌گلزاده غفوری در مورد سازمان مجاهدین خلق ایران»، 2ص.
  11. (1359). «اعلامیه انجمن اسلامی خیابان شهدا مشهد»، 1ص.
  12. (1359). «انجمن اسلامی کوی طلاب»، 1ص.
  13. (1359). «معرفی کاندیداهای حزب جمهوری اسلامی مشهد جهت انتخابات مجلس شورای اسلامی»، 4ص.
  14. (1359). «نشریه شماره سی و نه سازمان جوانان متعهد مشهد با عنوان خط شیطان»، 22ص.
  15. (1359). «درخواست گروه کفن پوشان توحیدی از شورای انقلاب جهت انحلال حزب توده»، 1ص.
  16. (1359). «اساسنامه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران»، 77ص.
  17. (1359). «اعلام حمایت گروه پویندگان در مشهد از قانون اساسی»، 1ص.
  18. (1359). «نشریه شماره سی و هفت هشدار وابسته به سازمان جوانان متعهد مشهد»، 27ص.
  19. 140088. (1359). «اعلامیه سازمان جوانان مشهد پیرامون تحلیل درون‌گروهی از فعالیت‌های سازمان مجاهدین»، 2ص.
  20. (1359). «تدوین مجموعه‌ای از پاسخ‌های آیت‌الله خمینی به گفته‌های بنی‌صدر و مقالات روزنامه انقلاب اسلامی در خصوص مسائل سیاسی روز توسط انجمن اسلامی خیابان طبرسی مشهد»، 8ص.
  21. (1359). «نامه جهاد سازندگی خراسان به استاد محمدتقی شریعتی و درخواستی پیرامون نحوه برخورد ایشان با گروه‌های سیاسی در مشهد»، 1ص.
  22. (1359). «اطلاعیه‌ای از هواداران سازمان چریک‌های فدائی خلق مشهد با عنوان دفاع از مستضعفین یا سرکوب زحمت کشان و اشاره به نابینا کردن جوان ‎۲۲ ساله دست‌فروش در اطراف حرم مطهر»، 1ص.
  23. (1359). «انتقاد انجمن جوانان مسلمان چهارراه لشکر و انجمن دانش‌آموزان مسلمان مشهد در حمله به ستاد گروه‌های سیاسی»، 1ص.
  24. (1359). «نوشته و تحلیلی از مبارزین آزادی طبقه کارگر تحت عنوان تحلیلی از هیئت حاکمه و جریان اشغال سفارت آمریکا»، 4ص.
  25. (1359). «اعتراض جمعی از اصناف مسلمان مشهد به عملکرد و مواضع حزب جمهوری اسلامی»، 1ص.
  26. (1359). «اطلاعیه‌های انجمن اسلامی دبیرستان ابن یمین در زمان پیروزی انقلاب اسلامی و خبرنامه دانش‌آموزان پیشگام این دبیرستان»، 5ص.
  27. (1360). «صدور اعلامیه‌ای توسط جوانان مسلمان میدان شهدا مشهد»، 1ص.
  28. (1360). «صدور اعلامیه‌ای توسط جوانان مسلمان میدان شهدا مشهد»،1ص.

مراسان (مرکز اسناد انقلاب اسلامی)

  1. (1358). «مجموعه بیانیه‌های مجاهدین خلق مشهد»، 92ص.
  2. (1359). «گزارش‌ها و اعلامیه‌های سازمان‌های سیاسی مذهبی خراسان»، 62ص.
  3. (1359). «مجموعه بیانیه‌ها و اعلامیه‌های گروه‌های سیاسی خراسان»، 107ص.
  4. (1359). «گزارش‌های درون‌سازمانی مجاهدین خلق مشهد»، 8ص.
  5. (1359). «بیانیه‌های گروه‌های سیاسی علیه مجاهدین خلق مشهد»، 58ص.
  6. (1359). «بیانیه‌های گروه‌های سیاسی در مشهد»، 95ص.
  7. (1360). «پرونده سعیده خادم الرضائیان از اعضای مجاهدین خلق»، 79ص.
  8. 61 11488. (1360). «گزارش‌هایی از حوادث انقلاب فرهنگی در مشهد»، 54ص.
  9. (1360). «گزارش‌هایی از تحرکات گروه‌ها و سازمان‌های سیاسی در مشهد»، 78ص.
  10. (1360). «گزارش‌های سپاه پاسداران مشهد»، 125ص.
  11. (1361). «چارت‌های تشکیلاتی مجاهدین خلق مشهد»، 145ص.
  12. (1361). «اعترافات و بازجویی‌های اعضای مجاهدین خلق در خراسان»، 103ص.
  13. (1361). «اعترافات ام‌البنین صبوری از اعضای مجاهدین خلق مشهد»، 67ص.
  14. (1361). «گزارش نیروهای نظامی مشهد از تحرکات مجاهدین خلق»، 126ص.
  15. (1365). «گزارش عملیات منافقین در مشهد»، 25ص.

نشریات

  1. جمهوری اسلامی. شماره 118، 19/7/1358.
  2. خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران. شماره 412، 23/11/1365.
  3. خبرنامه خراسان. شماره 7، 21/12/1358.
  4. خراسان. شماره­ های متعدد.
  5. کار. شماره 19، 1358.
  6. مجاهد. شماره 46، 1/2/1359؛ شماره 47، 3/2/1359؛ شماره 49، 6/2/1359؛ شماره 53، 11/2/1359؛ شماره 68، 29/2/1359؛ شماره 119، 17/2/1360
  7. نسل انقلاب، شماره 3، 1359.
  8. نقش مشهد در انقلاب اسلامی، شماره 3، 1392.
  9.  نور ایران، شماره 17، 1359.

مصاحبه‌ها

  1. جلالی، غلامرضا. (28/084/1400). محل مصاحبه: مشهد.
  2. سرجمعی، علی­اکبر. (18/05/1387). بخش تاریخ شفاهی آستان قدس: مشهد.
  3. قنبری، قاسم. (27/04/1395). محل مصاحبه: مشهد.
  4. متقیان، حسین. (15/01/1400). محل مصاحبه: مشهد.