نخستین کتاب چاپی مشهد (منتخب‌القصاید، 1294ق)

نوع مقاله : جغرافیای تاریخی خراسان بزرگ

نویسنده

دانش‌آموخته دکتری، مدرس مدعو، گروه هنر، مؤسسه آموزش عالی فردوس، مشهد، ایران

چکیده

با ورود چاپ سنگی (1249ق) به ایران، پس از تبریز و تهران، در سایر شهرها نیز چاپخانه‌های متعدد ایجاد شد. در مشهد با تأخیری حدوداً پنجاه‌ساله، نخستین چاپخانه سنگی در مجموعه آستانه قدس رضوی ایجاد و طی دوران فعالیت (1344-1294ق) به انتشار آثار متعددی با درون‌مایه‌های گوناگون مذهبی، ادبی، فقهی و تاریخی با همکاری مؤلفان و مترجمان با استادان چاپ و حامیان مالی، پرداخته شد. هدف از این پژوهش با تکیه‌بر روش توصیفی-تحلیلی پاسخ به این پرسش است که نخستین کتاب چاپی مشهد چه بود، افراد فعال در چاپ آن، چه کسانی بودند و کتاب تولیدی، دارای چه ویژگی‌های ظاهری و محتوایی بود؟ یافته‌ها بر اساس بررسی‌های آرشیوی حاکی از آن است که نخستین کتاب انتشاریافته در مشهد بر اساس تکنیک چاپ سنگی و در چاپخانه آستان قدس رضوی (نخستین چاپخانه مشهد) در 1294ق منتشر شده است. این اثر با عنوان منتخب‌القصاید دربردارنده مجموعه‌ای از قصاید علی راقم‌مشهدی (از خوشنویسان و شاعران مشهدی) است که با کتابت او نیز آماده چاپ شد. در این بین افرادی همچون متولی وقت (مؤتمن‌الملک)، میرزا رفیع و اسماعیل تاجر هروی به‌عنوان فعالان و حامیان نشر این اثر مشارکت داشتند. ازجمله ویژگی‌های ظاهری این کتاب می‌توان به تجلید و صحافی، قطع، کاغذ، خط و آرایش درون‌متن (نقوش صفحه مشخصات و سرلوح، جدول بندی، کَمَند و غیره) اشاره کرد که از شاخص‌های نسبتاً مناسبی به‌عنوان نخستین تجربه چاپ در مشهد برخوردار است. از منظر محتوا، هرچند قرارگیری اشعار در پی یکدیگر از توالی انسجام‌یافته‌ای برخوردار نیست، اما با خوانش متن، می‌توان سه زیرشاخۀ مدح و منقبت و ذکر رشادت‌ها و مصائب ائمه‌اطهار(ع) و خاندان ایشان، مدح متولیان، حکمرانان و فعالان سیاسی-نظامی خراسان و گاه سایر مناطق، مدح اهل علم، ادب و فرهنگ را تشخیص داد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The first printed book in Mashhad (Muntakhab al-Qasāyed, 1294 AH.)

نویسنده [English]

  • Mustafa Lal Shatri
Doctoral student, visiting lecturer, Department of Art, Ferdous Institute of Higher Education, Mashhad, Iran
چکیده [English]

Several printing houses were established in Tabriz, Tehrān, and other cities with the arrival of lithography in Iran (1249 AH.). The first lithographic printing house (Chāpkhāne-yi Sangi) was established in the Astān Quds Razavi complex in Mashhad with a delay of about 50 years (1294-1344 AH.) and numerous works with different religious, literary, jurisprudential, and historical themes were published in cooperation with authors, translators, publishing professors, and sponsors. The present study aimed to rely on the descriptive and analytical method to find the first printed book in Mashhad, the active people in printing the first printed book, as well as the physical and content features of the book. The findings based on archival studies indicated that the first printed book in Mashhad using lithography technique was published in Astān Quds Razāvi printing house (the first printing house in Mashhad) in 1294 AH. This book entitled Muntakhab al-Qasāyed contains a collection of poems by 'Ali Rāqem Mashhadi who was one of the calligraphers and poets in Mashhad and then the book was prepared to be published. Meanwhile, the people such as Motamen al-Mulk, Mirzā Rafi, and Ismāil Tājer Heravi participated as the activists and supporters of publishing this work. Among the physical features of this book, there are bookbinding, size, paper, calligraphy, and in-text arrangement (motifs of page and title (Sarloh), tabulation (Jadvalbandi), Lines around the page (Kamand) etc.) which are relatively appropriate features as the first printing experience in Mashhad. In terms of content, although the placement of poems consecutively has no coherent sequence, the three sub-branches of praise, virtue, and citation of the bravery and sufferings of Imāms (AS) and their families, as well as the praise of trustees, rulers and political-military activists in Khorāsān and sometimes other regions and the praise of scholars of literature and culture can be distinguished by reading the text.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mashhad
  • Lithography
  • Muntakhab al-Qasāyed
  • Rāqem Mashhadi
  • Astān Quds Razavi printing house
  1. آژند، یعقوب. (1388ش). «اصل واق در نقاشی ایران». هنرهای زیبا. شماره 15، 38-5.
  2. اسدپور، حمید. (1397ش). «بحران ترکستان و فروپاشی مرزهای شمال شرق ایران 1298ق/ 1880م». علوم و فنون مرزی. شماره24، 119-142.
  3. اصلانیان، صبوح دیوید. (1399ش). ظهور اولیه چاپ در عصر صفوی: نگاهی نو به نخستین چاپخانه ارمنیان در جلفای‌نو. ترجمه مصطفی لعل شاطری. قم: وراقان.
  4. اعتمادالسلطنه، محمدحسن. (1357ش). صدرالتواریخ، به‌کوشش محمد شیری. تهران: روزبهان.
  5. اعتمادالسلطنه، محمدحسن. (1360ش). تاریخ منتظم ناصری. ج3. تصحیح محمد اسماعیل رضوانی. تهران: دنیای کتاب.
  6. اعتمادالسلطنه، محمدحسن. (1361ش). المآثر و الآثار. ج1. به‌کوشش ایرج افشار. تهران: اساطیر.
  7. اعتمادالسلطنه، محمدحسن. (1362ش). مطلع الشمس. به‌کوشش تیمور برهان لیمودهی. تهران: فرهنگسرا.
  8. افضل‌الملک، غلامحسین. (1389ش). ظفرنامه عضدی. تصحیح محمدرضا قصابیان. مشهد: انصار.
  9. امین ­الدوله، فرخ­خان. (1358ش). مجموعه اسناد و مدارک فرخ­خان امین­ الدوله. به­ کوشش کریم اصفهانیان. تهران: دانشگاه تهران.
  10. اوکازاکی، شوکو. (1365ش). «قحطی بزرگ سال 1288ق در ایران». ترجمه هاشم رجب‌زاده. آینده. شماره3، 41-28.
  11. بابازاده، شهلا. (1378ش). تاریخ چاپ در ایران. تهران: کتابخانه طهوری.
  12. بامداد، مهدی. (1357ش). شرح حال رجال ایران. ج3-1. تهران: زوار.
  13. براون، ادوارد گرانویل. (بی‌تا). تاریخ مطبوعات و ادبیات در دورۀ مشروطیت. ج2. ترجمه محمد عباسی. تهران: معرفت.
  14. بینش، تقی. (1347ش). «مینا ملک‌الشعرای آستان قدس». نامه آستان قدس. شماره 28، 119-100.
  15. پوپ، آرتور. (1387ش). سیری در هنر ایران. ج5، 2. ترجمه نجف دریابندری. تهران: علمی و فرهنگی.
  16. جلیلیان‌مصلحی، مصطفی. (1389ش). در آستان شوق: سیری در قلمرو شعر معاصر رضوی. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
  17. خورموجی، محمد جعفر. (1363ش). حقایق الاخبار ناصری. به‌کوشش خدیو جم. تهران: نشر نی.
  18. دیوان‌بیگی، احمد. (1364ش). حدیقه الشعرا. ج2. تصحیح عبدالحسین نوایی. تهران: زرین.
  19. رستمی، مصطفی. (1392ش). جلدسازی ایرانیان از سلجوقیان تا قاجار. تهران: متن.
  20. سالور، قهرمان‌میرزا. (1374ش). روزنامه خاطرات عین السلطنه. ج2. به‌کوشش مسعود سالور و ایرج افشار. تهران: اساطیر.
  21. سپهر، محمدتقی. (1377ش). ناسخ‌التواریخ. ج1. تصحیح جمشید کیانفر. تهران: اساطیر.
  22. سپهر، عبدالحسین. (1386ش). مرآت الوقایع مظفری. ج2. تصحیح عبدالحسین نوایی. تهران: میراث مکتوب.
  23. سدیدالسلطنه مینابی، محمدعلی. (1362). سفرنامه سدیدالسلطنه. تصحیح احمد اقتداری. تهران: بهنشر.
  24. سلیمی، همایون. (1388ش). لیتوگرافی (چاپ سنگی). تهران: چارسوی هنر.
  25. سودآور، ابوالعلاء. (1380ش). هنر دربارهای ایران. ترجمه ناهید محمد شیرانی. تهران: کارنگ.
  26. شچگلوا، المپیادا پاولونا. (1388ش). تاریخ چاپ سنگی در ایران. ترجمه پروین منزوی. تهران: معین.
  27. صبوری، محمدکاظم. (1342ش). دیوان حاج میرزا محمدکاظم صبوری. تصحیح محمد ملک‌زاده. تهران: ابن‌سینا.
  28. طهرانی، آقابزرگ. (بی‌تا). الذریعه الی تصانیف الشیعه. ج9. بیروت: دار الاضواء.
  29. عشقی، جعفر. (1396ش). از آستان عشق: سیری در زندگی و شعر ملک‌الشعراهای بارگاه امام رضا(ع). مشهد: طنین قلم.
  30. عضدالدوله، احمد میرزا. (1355ش). تاریخ عضدی. به‌کوشش عبدالحسین نوایی. تهران: بابک.
  31. عضدالملک، محمدحسین. (1379ش). طومار عضدالملک. به اهتمام مرکز خراسان­شناسی. مشهد: بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی.
  32. غلامی­ جلیسه، مجید. (1389ش). «شمارگان در کتاب­های چاپ سنگی ایران». کتاب ماه. شماره 159، 98-92.
  33. غلامی ­جلیسه، مجید. (1390ش). تاریخ چاپ سنگی اصفهان. تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
  34. غفورزاده، محمدجواد. (1381ش). کتیبه خورشید (سروده‌هایی بدیع برای کتیبه‌های حرم). مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
  35. فرخ، سید محمود. (1340ش). «مینا امیر الشعرای آستان قدس». نامه آستان قدس. شماره 5، 55-54.
  36. قاسم‌نژاد، علی. (1376ش). «ملک‌الشعرا». فرهنگنامه ادب فارسی (دانشنامه ادب فارسی). ج2. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  37. کرمانی، ناظم­الاسلام. (1357ش). تاریخ بیداری ایرانیان. ج1. تهران: آگاه، تهران.
  38. گلشن‌آزادی، علی‌اکبر. (1373ش). صدسال شعر خراسان. به‌کوشش احمد کمال‌پور. مشهد: مرکز آفرینش‌های هنری آستان قدس رضوی.
  39. لعل‌شاطری، مصطفی. (1396ش). «گنبد خشتی؛ قدیمی‌ترین بنای تاریخی پس از حرم حضرت رضا(ع)». زائر. شماره257، 97-96.
  40. لعل‌شاطری، مصطفی. (1397ش). نخستین رویارویی ­های هنر عصر ناصری با هنر غرب (موسیقی، نمایش، نقاشی). مشهد: مرندیز.
  41. مدرسی‌چهاردهی، مرتضی. (1346ش). «ورقی از تاریخ تصوف و عرفان وفائی شوشتری معرفی و نقد». ارمغان. شماره3، 140-136.
  42. مرزآبادی، غلامحسین. (1351ش). «ملک‌الشعرایی در ایران». دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز. شماره 101، 34-1.
  43. مجتهدزاده، سید علیرضا. (1345ش). «ملک‌الشعراهای آستان قدس: ملک‌الشعرا بهار». نامه آستان قدس. شماره 24، 31-24.
  44. محبوبی­اردکانی، حسین. (1370ش). تاریخ مؤسسات تمدنی جدید در ایران. ج1. تهران: دانشگاه تهران.
  45. مشار، خانبابا. (1351ش). فهرست کتاب­های چاپی فارسی. ج2. تهران: بی­نا.
  46. ممتحن‌الدوله، مهدی. (1353ش). خاطرات ممتحن‌الدوله. به‌کوشش حسینقلی شقاقی. تهران: امیرکبیر.
  47. ممتحن‌الدوله، مهدی. (1365ش). رجال وزارت خارجه در عصر ناصری و مظفری. به‌کوشش ایرج افشار. تهران: اساطیر.
  48. مؤتمن، علی. (1355ش). تاریخ آستان قدس. مشهد: آستان قدس رضوی.
  49. مولانا، حمید. (1358ش). سیر ارتباطات اجتماعی در ایران. تهران: دانشکده علوم و ارتباطات اجتماعی.
  50. مولوی، عبدالحمید. (1353ش). پیش­نویس موقوفات آستان قدس رضوی. ج3. مشهد: آستان قدس رضوی.
  51. میرزای­گلپایگانی، حسین. (1378ش). تاریخ چاپ و چاپخانه در ایران (1050 قمری تا 1320 شمسی). تهران: گلشن.
  52. ناشناس. (1356ش). آستان قدس رضوی: دیروز و امروز. مشهد: آستان قدس رضوی.
  53. هدایت، رضاقلی. (1340ش). مجمع الفصحا. ج2. تصحیح مطاهر مصفا. تهران: امیرکبیر.

نسخ خطی

  1. راقم‌مشهدی، علی. (بی‌تا). حکایات منظوم. کاتب: علی راقم‌مشهدی. مشهد.
  2. راقم‌مشهدی، علی. (1284ق). گنجینه المعانی. کاتب: علی راقم‌مشهدی. مشهد.
  3. راقم‌مشهدی، علی. (1296ق). نصاب الشعراء. کاتب: علی راقم‌مشهدی. مشهد.
  4. راقم‌مشهدی، علی. (1302ق). زیارات. کاتب: علی راقم‌مشهدی. مشهد.
  5. راقم‌مشهدی، علی. (1310ق). دیوان راقم طوسی (الف). کاتب: علی راقم‌مشهدی. مشهد.
  6. راقم‌مشهدی، علی. (1314ق). دیوان راقم طوسی (ب). کاتب: علی راقم‌مشهدی. مشهد.
  7. راقم‌مشهدی، علی. (1321ق). دیوان راقم طوسی (ج). کاتب: علی راقم‌مشهدی. مشهد.
  8. تفرشی، ابوالحسن. (1314ق). تراپوتیک و دواسازی. کاتب: علی راقم‌مشهدی. مشهد.

چاپ سربی

  1. قائم ­مقام­فراهانی، عیسی. (1233ق). رساله جهادیه. تبریز: چاپخانه محمدعلی آشتیانی.
  2. مجلسی، محمدباقر. (1241ق). حق­الیقین. تهران: چاپخانه زین ­العابدین تبریزی.
  3. مجلسی، محمدباقر. (1244ق). زادالمعاد. تهران: چاپخانه زین ­العابدین تبریزی.
  4. مفتون­دنبلی، عبدالرزاق نجفقلی. (1241ق). مآثر السلطانیه. تبریز: چاپخانه محمدباقر تبریزی.
  5. واعظ­ قزوینی، محمد رفیع. (1241ق). ابواب الجنان، تبریز: چاپخانه خلیل تبریزی.

چاپ سنگی

  1. قرآن. (1249ق). کاتب: محمدحسین تبریزی. تبریز: چاپخانه محمد صالح شیرازی.
  2. انصاری، مرتضی. (1295ق). رساله مسئله. کاتب: علی راقم­مشهدی. مشهد: چاپخانه آستان قدس رضوی.
  3. راقم‌مشهدی، علی. (1294ق). منتخب القصاید. کاتب: علی راقم‌مشهدی. مشهد: چاپخانه آستان قدس رضوی.
  4. زنجانی، عبدالله. (1312ق). نورالمنابر. کاتب: علی راقم‌مشهدی. مشهد: چاپخانه شیخ محمد طهرانی.
  5. مجلسی، محمدباقر. (1251ق). زادالمعاد. کاتب: محمدحسین تبریزی. تبریز: چاپخانه ع‍ل‍ی‌ تبریزی.
  6. مشهدی­ بخارایی، ذوالفقار. (1310ق). نجاه العاصین. کاتب: علی راقم ­مشهدی. مشهد: چاپخانه آستان قدس رضوی.
  7. Floor, Willem. (1990). “ČĀP”. Encycloaedia Iranica. Vol 4. New York: Bibliotheca Persica Press.
  8. Green, Nile. (2010a). “Stones from Bavaria: Iranian Lithography in its Global Contexts”. Iranian Studies. Vol 43, 305-331.
  9. Green, Nile. (2010b). “Persian Print and the Stanhope Revolution: Industrialization, Evangelicalism, and the Birth of Printing in Early Qajar Iran”. Comparative Studies of South Asia, Africa and the Middle East. Vol 30, 473-490.
  10. Marzolph, Ulrich. (2002). “Early Printing History in Iran (1817-ca. 1900)”. Middle Eastern Languages and the Print Revolution: A Cross-Cultural Encounter. Westhofen: katalog Gutenberg Museum Mainz, 249-268.
  11. Marzolph, Ulrich. (2007). “Persian Incunabula: A Definition and Assessment”. Gutenberg-Jahrbuch. Vol 82, 205-220.
  12. Marzolph, Ulrich. (2001). Narrative Illustration in Persian Lithographed Books. Leyden: Brill.
  13. Shcheglova, Olimpiada. (1999). “Versions of Persian Manuscripts of Indian Manufacture in the Nineteenth Century”. Manuscripta Orientalia. Vol 5, 12-22.

اسناد

ساکماق (سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی)

  1. ۱۵۷۶. (1298ق). «اسناد خرید و تحویل و تحول ادویه و اغذیه بیماران و مخارج متفرقه دارالشفاء»، 51ص.
  2. ۱۵۰۶۸. (1299ق). «پرداخت مساعده و مواجب نقدی و جنسی به کارکنان وابسته به آستان قدس در ماه ربیع‌الاول»، 4ص.
  3. ۱۵۶۶۴. (1304ق). «پرداخت و رسید مواجب نقدی و جنسی فراشان در ماه ذیقعده»، 161ص.
  4. (1305ق). «پرداخت انعام و مواجب به فراشان حرم در ماه ذیقعده»، 10ص.
  5. (1306ق). «پرداخت و رسید مواجب و انعام نقدی و جنسی کارکنان وابسته به آستان قدس در ماه جمادی‌الثانی»، 11ص.
  6. (1306ق). «پرداخت مواجب نقدی و جنسی فراشان در ماه ذی‌الحجه»، 5ص.
  7. ۱۷۵۱۷. (1324ق). «پرداخت مواجب نقدی و جنسی فراشان در ماه رجب»، 8ص.
  8. (1302ق). «گزارش روزانه و گزارش حضور و غیاب و دروس مکتب‌خانه‌های اطفال ایتام سادات و میرزا ابوالحسن در ماه جمادی‌الثانی»، 12ص.
  9. (1303ق). «گزارش روزانه دروس مکتب‌خانه‌های اطفال ایتام سادات و میرزا ابوالحسن در ماه رجب»، 25ص.
  10. ۲۰۲۰۴. (1292ق). «پرداخت حق‌الارض ده رود به جهت طاحونه کبود حمام در ماه ذیقعده»، 2ص.
  11. (1297ق). «پرداخت مواجب به کارکنان مخصوص ضریح مطهر در ماه شعبان»، 10ص.
  12. ۲۰۳۴۷. (1294ق). «اسناد هزینه آستان قدس»، 22ص.
  13. ۲۰۷۶۳. (1295ق). «پرداخت مواجب و انعام به کارکنان وابسته به آستان قدس در ماه شوال»، 12ص.
  14. (1298ق). «پرداخت مواجب، انعام و مستمری کارکنان وابسته به آستان قدس در ماه ربیع‌الثانی»، 5ص.
  15. ۲۱۲۴۳. (1306ق). «پرداخت مواجب و انعام به کارکنان وابسته به آستان قدس در ماه شعبان»، 8ص.
  16. ۲۱۷۸۳. (1319ق). «پرداخت مواجب به امام‌جمعه خادم ضریح مطهر در ماه ذیقعده و بقیه کارکنان ضریح مطهر»، 2ص.
  17. (1291ق). «مخارج تعمیرات حرم»، 4ص.
  18. ۲۳۰۸۲. (1292ق). «مخارج تعمیر ایوان طلای صحن مقدس عتیق»، 2ص.
  19. ۲۵۵۷۵. (1291ق). «صورت مخارج و مصارف کارخانه خدامی و زواری برای تهیه نهار و شام کارکنان کشیک در حرم و زوار در ماه ربیع‌الاول»، 6ص.
  20. ۲۵۵۸۶. (1302ق). «صورت مخارج و مصارف کارخانه خدامی و زواری برای تهیه نهار و شام کارکنان آستان قدس و زوار و نیازمندان در ماه ذیحجه»، 4ص.
  21. ۴۰۵۴۲. (1286ق). «پرداخت مستمری به جمعی از منسوبین آستان قدس»، 3ص.
  22. ۴۰۶۷۹. (1288ق). «وجوهات نقدی تحویلی به میرزا ابوالقاسم تحویلدار از محل مزارع و املاک و مستغلات موقوفه آستان قدس در مشهد و ولایات»، 11ص.
  23. ۴۰۶۸۴. (1288ق). «مصارف تعمیرات آستان قدس از محل وجوه تحویلی به میرزا ابوالقاسم تحویلدار»، 4ص.
  24. (1289ق). «صورت پرداخت مواجب نقدی معوقه به مناسبت روز تولد حضرت ثامن‌الائمه امام رضا(ع) به کارکنان آستان قدس»، 1ص.
  25. ۴۰۷۵۹. (1292ق). «مصارف تغزیه‌داری ایام عاشورا و شربت و شیرینی بابت اعیاد و ایام مبارک و شریف در آستان قدس»، 6ص.
  26. ۴۰۷۷۱. (1292ق). «دستورات در باب تفویض خدمت جمعی از کارکنان در مشاغل مختلف آستان قدس»، 8ص.
  27. ۴۰۸۷۶. (1294ق). «پرداخت انعام در وجه برخی از منسوبین آستان قدس و تکلف به علما و تسلیم وجوه نقدی و جنسی به زائرین و در راه ماندگان از صورتحساب تحویلداران»، 11ص.
  28. ۴۰۸۹۷. (1295ق). «پرداخت انعام به‌صورت نقدی و جنسی به کارکنان و افراد متفرقه توسط آستان قدس»، 14ص.
  29. ۴۰۹۶۳. (1297ق). «پرداخت مواجب به جمعی از کارکنان آستان قدس (عمال، ارباب مناصب)»، 7ص.
  30. ۴۱۱۲۸. (1308ق). «پرداخت مواجب جمعی از کارکنان آستان قدس (عمال و ارباب مناصب) و مباشرین کتابخانه از محل وجوه تحویلی به حاجی میرزا عبدالله تحویلدار کل»، 11ص.
  31. ۴۱۳۵۴. (1317ق). «مواجب و مستمری پرداخت مواجب عمال و ارباب مناصب آستان قدس از محل وجوه تحویلی به علی‌اکبر تحویلدار کل»، 9ص.
  32. ۴۱۵۵۹. (1323ق). «حکم میرزا کاظم آقا متولی‌باشی در خصوص اینکه صحت قبوض مرسومات کارکنان آستان قدس باید به مهر و تأیید میرزا محمدعلی صدیق دفتر برسد»، 1ص.
  33. ۴۱۶۱۴. (1324ق). «صورت‌حساب عشریه و شخصی حاجی میرزا کاظم آقا تولیت آستان قدس»، 3ص.
  34. ۴۱۸۸۴. (1291ق). «حواله پرداخت وجه بابت خرید اجناس موردنیاز جهت مصرف در اماکن آستان قدس»، 4ص.
  35. ۴۱۹۰۱. (1293ق). «حواله‌های پرداخت وجوه نقدی جهت انجام امور تعمیراتی و ساختمانی در قنوات، مزارع و مستغلات آستان قدس»، 36ص.
  36. ۴۱۹۱۴. (1293ق). «حواله‌های پرداخت وجوه نقدی جهت تنفیه و تعمیرات آستان قدس»، 10ص.
  37. (1294ق). «حواله‌های پرداخت وجه بابت مخارج برپایی مراسم سوگواری و اعیاد مذهبی در آستان قدس»، 8ص.
  38. ۴۱۹۲۵. (1296ق). «حواله‌های پرداخت وجوه نقدی و جنسی بابت انعام اعطایی به جمعی از کارکنان آستان قدس»، 16ص.
  39. ۴۳۵۱۰. (1299ق). «صورت شاهی اشرفی که در روز عید سعید غدیر به افراد مختلف پرداخت شده است»، 2ص.
  40. ۴۳۶۰۲. (1287ق). «طومار رسید پرداخت مواجب جنسی سالیانه اول کارکنان کشیک‌های پنج‌گانه به تاریخ جمادی‌الثانی»، 1ص.
  41. (1345ق). «مکاتبه محمدولی اسدی با اداره لشکر شرق در خصوص امکان‌پذیر نبودن ساخت مدل تیراندازی در مطبعه چاپ سنگی آستان قدس و درخواست فرستادن یک نفر کاردان جهت این امر»، 3ص.
  42. (1343ق). «شکایت کربلایی میرزا آقا مطبعه‌چی آستانه از شخصی به نام حسین به دلیل بیرون ریختن اسباب وی از محل کارش به بهانه حکم تخلیه محل»، 1ص.
  43. ۲۰۵۲۴۳. (بی‌تا). «صورت اسامی کارکنان کشیک‌های پنج‌گانه آستان قدس رضوی»، 22ص.
  44. ۲۰۴۷۷۷. (بی‌تا). «نامه‌هایی با سجع مهر مصطفی قلی در خصوص خرید تخم توسط سالار ابراهیم و سالار علی‌اکبر، پرداخت وجهی به حاجی حسین خالو و اعزام مأموری جهت وصول گندم آستانه به قوچان»، 7ص.
  45. ۲۰۴۹۱۳. (بی‌تا). «درخواست خالو حسین کالسکه‌چی از آستان قدس رضوی جهت کمک به وی و صدور حکمی در این رابطه»، 1ص.