Investigating Iran’s northeast governmental inscription in the Safavid Period by Focusing on Political and Social Issues, (Case study: Neishabur, Sabzevar, Torbate-Jam and Mashhad)

Document Type : جغرافیای تاریخی خراسان بزرگ

Authors

1 M.Sc., Department of Archeology, Faculty of Literature and Humanities, Neishabour University, Iran

2 Assistant Professor, Department of Archeology, Faculty of Literature and Humanities, Neishabour University, Iran

3 استادیار، گروه باستان شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه نیشابور، ایران

Abstract

Shah IsmailⅠ founded the Safavid Empire. Announcing the Twelve Shiite religion, he separated his country from the Uzbeks and Sunni Ottomans. Safavid rulers had issued many charges during their kingship, but some of these charges were specially carved on the stones and, according to the subjects of the charges installed in the proper places in order to inform the public. These charges include a variety of issues such as social, cultural. and economic ones. Many of these lithographs were about financial problems and were installed in crowded places by order of Shah Tahmasb Ⅰ and Shah Abbas Ⅰ. In this study, 9 lithographs of the Safavid period were investigated in Neishabur, Sabzevar, Torbate-Jam, and Mashhad. The research questions are: 1) what are the subjects of the lithographs of Neishabur, Sabzevar, Torbate-Jam, and Mashhad? And 2) where were the places of the installation of these lithographs? The results of this study showed that the subject of a large number of lithographs is related to national tax exemption, discount to the city’s gate guards, prohibition of entering to the houses of people by state forces, prohibition of receiving money for Shiite burial, supporting the tribes (including Abdal-Lou, Baghdadlou and Hendouyan), and supporting business owners (like Jamaate Farashan, Gav Koshan, kohne chian, Mashategan, Tork Tabiban, Soudmalan, Shabanan, Lolian, Moghanian, Mamachegan). These lithographs also refer to court positions and ministerial posts (the minister of Khorasan, Mostofian) military positions (like Ghurchian), and social and administrative classes (like Sayyids, rulers, feudalism, Hamesaldaran, tenants) whci provide a valuable source of information for understanding the social and economic situations of the society in Safavid period. At last, these lithographs were generally installed in the entrance section of mosques.

Keywords


اعتمادالسلطنه، محمدحسن. (1363). مطلع الشمس. ج3. تهران: فرهنگسرا.
افشار، ایرج. (1345). «کتیبه­ای از قرن ششم در خرانق اطلاعی مهم از گذرگاه حضرت ثامن‌الائمه». یغما. (شماره 224)، 652-650.
افشار، ایرج. (1361). «سه فرمان و یک حکم مربوط بۀزد». فرهنگ ایران‌زمین. (شماره 25)، 405-396.
اقتداری، احمد. (1343). «فرمانی از شاه‌طهماسب صفوی درباره صابخونه­های تبریز». فرهنگ ایران‌زمین. (شماره 12)، 322-319.
اللهوردیان­طوسی، حسن. (1371). سفر به خراسان. مشهد: کتابکده.
برن، رهر. (1349). نظام ایالات در دورۀ صفویه. ترجمه کیکاووس جهانداری. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
بوسه، هربرتف، (1367). پژوهشی در تشکیلات دیوان اسلامی بر مبنای اسناد دوران آق‌قویونلو و قراقوینلو و صفوی. ترجمه غلامرضا ورهرام. تهران: نقش‌جهان.
بیدگلی، محبوبه‌سادات. (1386). «بررسی باستان‌شناختی سنگ‌نوشته‌های حکومتی دورۀ صفویه در شهرهای مرکزی ایران». پایان­نامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه تهران.
پارسادوست، منوچهر. (1377). شاه‌طهماسب اول. تهران: سهامی انتشار.
پسندیده، محمود. (1392). سه وقف‌نامه سنگی از مدارس علمیه مشهد. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
پسندیده، محمود. (1385). حوزه علمیه خراسان. ج1. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
تاج محمدی، عبدالرحیم. (1393). مزار شاه قاسم انوار. همایش بین المللی اندیشه­ها، آثار و خدمات امیر علی شیر نوایی. مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
حسینی­ زاده مهرجردی، سعیده. (1392). «نگاهی توصیفی و تحلیلی به سنگ‌نبشته‌های موجود در مسجد جامع کبیر یزد». پژوهش هنر. (شماره 5)، 66-51.
خسروی، محبوبه. (1388). «وقف نامه­های سنگی خوانسار (سنگ‌نبشته‌ای موقوفات خوانسار)». وقف میراث جاویدان. (شماره 67)، 41-36.
دانش­یزدی، فاطمه. (1386). «تحلیل فرهنگ وقف در دوره صفوی (به استناد کتیبه­های سنگی در بناهای اسلامی شهر یزد)». وقف میراث جاویدان. (شماره 60)، 103-80.
دهخدا، علی­اکبر. (1377). لغت­نامه دهخدا. ج13 تهران: دانشگاه تهران.
سمسار، محمدحسن. (1347). «اسناد و مکاتبات تاریخی: فرمان‌نویسی در دوره صفویه (2)». بررسی‌های تاریخی. (شماره 1)، 84-59.
سیدی، مهدی. (1373). کتاب پاژ (14- 13). مشهد: روزنامه‌ قدس.
سیوری، راجر. م. (1382). تحقیقاتی در تاریخ ایران عصر صفوی. ترجمه عباسقلی‌فرد. تهران: سپهر.
غفاری‌فرد، عباسقلی. (1376). روابط ایران و ازبکان (1301- 913ق). تهران: وزارت امور خارجه.
فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور استان، خراسان رضوی، شهرستان سبزوار. (1384). تهران: سازمان جغرافیایی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح.
فلور، ویلم. (1381). نظام قضایی عصر صفویه. ترجمه حسن زندیه. قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
کریمیان، حسن؛ و محبوبه بیدگلی. (1387). «معضلات اجتماعی و اقتصادی شهرهای ایران عصر صفوی با استناد به فرمان‌های حکومتی منقور بر سنگ (مطالعه‌ موردی: اصفهان، یزد و کاشان)». فرهنگ. (شماره 4)، 255-183.
گرایلی، فریدون. (1374). نیشابور شهر فیروزه. تهران: خاوران.
لباف‌خانیکی، رجبعلی، (1373). کتاب پاژ (14-13). مشهد: روزنامه‌ قدس.
لمتون، ا. ک. س. (1362). مالک و زارع در ایران. ترجمه منوچهر امیری. تهران: علمی و فرهنگی.
محتشم، محمدرضا. (1386). مسجدی و بیهقی. مشهد: جهانکده.
معین، محمد. (1385). فرهنگ فارسی معین. تهران: گلی.
مولوی، عبدالحمید. (1382). آثار باستانی خراسان. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
مینورسکی.  ولادیمیرفئودوروویچ. (1334). سازمان اداری حکومت صفوی. ترجمه مسعود رجب‌نیا. تهران: انجمن کتاب.
هینتس، والتر. (1361). تشکیل دولت ملی در ایران. ترجمه کیکاووس ‌جهانداری. تهران: سهامی عام.
یحیایی، رجبعلی. (1381)، معرفی مجموعه اسناد خانواده و موقوفه شاه وردی ­خان. ج1. مشهد: سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی.