واکاوی جایگاه تعاملات اجتماعی در ساختار فضایی خانه های سنتی (مطالعه موردی: شهر کاشمر)

نوع مقاله : تاریخ معماری خراسان بزرگ

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد، دانشکده هنر و معماری، موسسه آموزش عالی خاوران، مشهد، ایران

2 استادیار، گروه معماری، دانشگاه قم، ایران

3 استادیار، گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، موسسه آموزش عالی خاوران، مشهد، ایران

چکیده

ارتباطات اجتماعی یکی از مهم‌ترین نیازها و ابعاد جامعه انسانی است که به باور بسیاری بی­ ارتباط با شرایط محیط کالبدی نیست. در این خصوص خانه نیز به سبب جایگاه والایی که در شکل ­دهی محیط زندگی دارد، اهمیتی بیشتر می ­یابد. از این‌رو، پژوهش حاضر بر آن است تا وجوهی از معماری خانه را به دست آورد که در تعاملات اجتماعی نقش محوری دارند. اینکه معماری خانه­ های سنتی چگونه سبب بهبود تعاملات اجتماعی ساکنین می ­شده است پرسشی اصلی این پژوهش را شامل می ­شود. از آنجا که در عموم تحلیل­ها برای خانه ­های سنتی کیفیت بالاتری قائل شده­ اند، پژوهش حاضر جهت بررسی این موضوع پایه ­های خود را بر مبنای مطالعه مورد خانه ­های سنتی کاشمر قرار داده است. در این بررسی بامطالعه رفتار مختلف و تحلیل محتوای مصاحبه­ ها و مشاهدات صورت گرفته، سعی شده است، روابط موجود در ساختار فضایی خانه ­ها با موضوع تعاملات اجتماعی تحلیل گردد. یافته ­ها نشان می ­دهد رفتاری از قبیل تهیه نذری، برگزاری مراسم، شب­ نشینی، بازی با فرزندان، استقبال از مهمان، سفره انداختن و استراحت کردن در شب به‌صورت جمعی به‌عنوان عمده فعالیت اجتماعی داخل این خانه­ ها است. با تحلیل این رفتار در بستر فضایی آن‌ها، هشت مؤلفه در معماری خانه­ ها شناسایی شد که شاخص ­های مهمی در تعیین سطح تعاملات اجتماعی این خانه ­ها محسوب می­ شوند که عبارت‌اند از ارتباط با فضای باز، دسترسی‌ها، فاصله کارکردی، مبلمان فضا، محوریت حرکتی، تعدد و تنوع فضایی، شفافیت و تداوم فضایی، انعطاف‌پذیری و تطبیق‌پذیری.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analyzing the Social Interactions in the Spatial Structure of Traditional Houses Case Study: Kashmar City

چکیده [English]

Social interactions are one of the significant needs and aspects of human society that is related to the conditions of the physical environment. In this regard, thouse's importance is doubled due to its excellent position in forming the living environment. Therefore, the current research attempts to obtain the architectural attributes of a home which, social interactions have a crucial role. How the architecture of the traditional houses leads to the improvement in the social interactions of the residents is a question on which, the current research has been formed. Since the traditional houses have a high quality in many general analyses, the recent research is based on studying the conventional dwellings of Kashmar city. By studying the various behaviors and analyzing the content of the conducted interviews and observations, it has been tried to analyze the relations in the spatial structure of the houses considering the social interactions. The research findings show that making votive food, holding ceremonies, soiree, playing with children, welcoming guests, setting tables, and collective sleeping are the main social activities inside these houses. By analyzing this behavior in their spatial context, eight components are identified in the architecture of these houses that are significant indicators in determining the level of social interactions in these houses and are as follows: relation with the open space, accesses, functional distance, space furniture, movement centrality, spatial diversity and frequency, transparency and spatial continuity, flexibility, and adaptability.

کلیدواژه‌ها [English]

  • spatial structure
  • social interactions
  • traditional houses
  • Kashmar
  1. آلتمن، ایروین. (1382). محیط و رفتار اجتماعی، خلوت، فضای شخصی، قلمرو و ازدحام. ترجمه علی نمازیان. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
  2. بیرو، آلن. (1366). ف‍ره‍ن‍گ‌ ع‍ل‍وم‌ اج‍ت‍م‍اع‍ی‌. ترجمه باق‍ر س‍اروخ‍ان‍ی‌. تهران: کیهان.
  3. بمانیان، محمدرضا. (1390). ساختمان بلند و شهر. تهران: شهر.
  4. باقری، حسین؛ و همکاران. (1394). «شناسایی متغیرهای مؤثر بر اجتماع‌پذیری در حوزه مسکن». مسکن و محیط روستا. (شماره 154)، 28-17.
  5. پاکزاد، جهانشاه؛ و حمیده بزرگ، (1391). الفبای روان‌شناسی محیط برای طراحان. تهران: آرمانشهر.
  6. شجاعی، دلارام؛ و پروین پرتوی. (1394). «عوامل مؤثر بر ارتقاء اجتماع‌پذیری در فضاهای عمومی با مقیاس‌های مختلف شهر تهران (نمونه موردی: فضاهای عمومی دو محله و یک ناحیه در منطقه 7 تهران)». باغ نظر. (شماره 34)، 93-108.
  7. حائری­مازندرانی، محمدرضا. (1388). خانه، فرهنگ، طبیعت. تهران: مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معمار.
  8. حسینی، اکرم؛ و همکاران. (1394). «تدوین دستور زبان طراحی قلمروهای فضایی مسکن به‌منظور بهبود تعامل اعضای خانواده». مسکن و محیط روستا. (شماره 154)، 58-41.
  9. خلعتبری،محمد مهدی. (1374). «طراحی فضا در آیینه مناسبات انسانی». مجموعه مقالات کنگره معماری و شهرسازی ارگ بم، تهران، نشر سازمان میراث فرهنگی کشور. چاپ اول
  10. دانشپور، سید عبدالهادی، و مریم چرخچیان، (1386). «فضاهای عمومی و عوامل مؤثر بر حیات جمعی». باغ نظر. (شماره 7)، 28-19.
  11. کشفی، محمدعلی؛ و همکاران. (1391). «نقش فضاهای عمومی ساختمان‌های مسکونی بلندمرتبه در افزایش تعاملات اجتماعی ساکنین». مدیریت شهری. (شماره 30)، 17-7.
  12. لنگ، جان. (1381). آفرینش نظریه معماری: نقش علوم رفتاری در طراحی محیط. ترجمه علیرضا عینی­فر. تهران: دانشگاه تهران.
  13. محمدی اصل، عباس. (1391). زندگی اجتماعی. ج1. تهران: سفیر اردهال.
  14. محمودی، سید امیرسعید، منصورپور، مجید.( 1396). «بررسی جایگاه عوامل کالبدی در تعاملات اجتماعی محلات مسکونی)مطالعه موردی: محله خراطان دزفول(» ، نشریه هویت شهر، شماره31، ص 15-5.
  15. میدانچی، نازنین؛ و همکاران. (1395). «معنی اجتماعی خانه: شناسایی و ارزیابی مؤلفه‌های تأثیرگذار بر ارتقا تعاملات اجتماعی، تحکیم و توسعه روابط درون خانوادگی در خانه‌های معاصر».سومین کنفرانس بین المللی پژوهش‌های نوین در عمران، معماری و شهرسازی. برلین. نشر پایگاه مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی.
  16. یزادنفر، عباس؛ و مهسا ضرابی الحسینی. (1394). «تأثیر شیوه زندگی بر ساختار فضایی خانه، مطالعه موردی: شهرستان ارومیه». انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران. (شماره 10)، 61-45.
  17. Lucy Huang, Shu-Chun. (2006). “A study of outdoor interactional spaces in high- rise housing”. Landscape and Urban Planning. (vol 78), 193–204
  18. Archea, (1977). “The Place of Architectural Factors in Behavioral Theories of Privacy”. journal of social issues. (vol 33), 116-137