تحلیل اثرات خشکسالی بر تاب‌آوری سرمایه‌های معیشتی روستاییان (منطقه موردمطالعه: دهستان‌های براکوه، جلگه ماژان و خوسف، شهرستان خوسف)

صادقلو, طاهره; خیرآبادی, حمید

تحلیل اثرات خشکسالی بر تاب‌آوری سرمایه‌های معیشتی روستاییان (منطقه موردمطالعه: دهستان‌های براکوه، جلگه ماژان و خوسف، شهرستان خوسف)

نوع مقاله : جغرافیای تاریخی خراسان بزرگ

نویسندگان

¹ استادیار گروه جغرافیا- دانشگاه فردوسی مشهد- ایران

² دانشجویکارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

ایمن‌سازی شرایط معیشتی و کاهش ریسک حاصل از تأثیر شوک‌های بیرونی در اکوسیستم‌های نواحی خشک یکی از ضرورت‌های اساسی برای تضمین پایداری انسانی است، بنابراین رویکرد ارتقای تاب‌آوری داراییهای تأمین‌کننده معاش روستاییان (سرمایه‌های معیشتی) در برابر مخاطره خشکسالی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار میباشد. بر این اساس، پژوهش حاضر به بررسی اثرات خشکسالی بر تاب‌آوری سرمایه‌های معیشتی روستاییان با صورت توصیفی-تحلیلی و با استفاده از اطلاعات میدانی پرداخته است. روش تحقیق از نوع کاربردی و مبنی بر مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی (از طریق پرسشنامه محقق ساخته) است. جامعه آماری تحقیق شامل دهستان‌های براکوه، جلگه ماژان و خوسف از توابع شهرستان خوسف با 2168 خانوار است که بر اساس فرمول کوکران و با خطای 07/0، تعداد 214 پرسشنامه به‌صورت تصادفی بین روستاییان توزیع و تکمیل و با استفاده از آزمون‌های آماری مقایسه میانگین، همبستگی و تحلیل واریانس تحلیل شده است. یافته‌های تحقیق بیانگر این است که بیشترین تأثیرپذیری از خشکسالی بین سرمایه‌های معیشتی در دو بعد سرمایه‌های نهادی و سرمایه‌های طبیعی با میانگین 83/2 و 76/2 اتفاق افتاده است. همچنین بین دو متغیر تأثیرپذیری تاب‌آوری سرمایه‌های معیشتی از رخداد خشکسالی و ادراک آن توسط ساکنین و سابقه سکونتی افراد رابطه معناداری برقرار است. نتایج آزمون تحلیل واریانس آنوا نیز بیانگر عدم تفاوت بین گروه‌های باسابقه سکونتی مختلف در تأثیرپذیری از خشکسالی به‌جز دو بعد سرمایه‌های مالی و طبیعی است. نتایج آزمون توکی نشان میدهد که در دو بعد سرمایه‌های مالی و طبیعی می‌توان میانگین متفاوتی از تأثیرات خشکسالی را بر اساس سابقه سکونتی مشاهده کرد.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.22516131.1398.9.37.6.7

عنوان مقاله [English]

Analysis of the effects of drought on resilience of rural livelihoods (Study Area: Barakouh, Mazhan and Khosf rural districts of Khosf County)

چکیده [English]

Securing livelihoods and reducing the risk of migration caused by the impact of external shocks on arid ecosystems is one of the essential requirements for ensuring human sustainability. Therefore, the approach to improve the resilience of rural livelihoods against drought is of particular importance. Accordingly, the present study based on descriptive- analytical methodology, examines the effects of drought on the livelihoods resilience of villagers. The research method is applied and based on library and field studies (through a researcher-made questionnaire). The statistical population includes 2168 households in Barakouh, Mazhan and Khosf rural districts of Khosf county. Based on Cochran formula with error of 0.07, 214 questionnaires were randomly distributed and completed by the villagers and analyzed using appropriate statistical tests. The findings of the study indicated that the most impacted drought between livelihoods capitals occurred in two dimensions of institutional capital and natural capital with average of 2.83 and 2.76. There is also a significant relationship between the two variables; affecting the resilience of livelihoods capitals from drought and its perception by residents and people's residential background. The results of ANOVA test showed no difference between group and within groups with a history of residence in drought susceptibility except for the two dimensions of economic and natural capital. The results of the Tukey test showed that in the two dimensions of financial and natural capital, a different mean of drought impacts can be observed based on residential history.

کلیدواژه‌ها [English]