جایگاه خوشنویسی و خوشنویسان خراسانی در دوره سلطان حسین بایقرا (911-875ق)

نوع مقاله : تاریخ هنر خراسان بزرگ

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تاریخ ایران اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد

2 عضو هیأت علمی دانشگاه شاهد تهران

چکیده

عصر تیموریان، دوران شکوفایی و رواج انواع شاخه­ های هنری محسوب می­ شود. بی­ شک حمایت فرمانروایان تیموری از هنر خوشنویسی، یکی از عوامل رشد و بالندگی این هنر در سده نهم قمری و دوره­ های آتی بود. در دوره سلطان­ حسین بایقرا (911-875ق) و وزیر او، امیر علیشیر نوایی، با کاهش دغدغه­ های اقتصادی هنرمندان از جمله، خوشنویسان و حمایت اقتصادی و سیاسی، زمینه ایجاد و بروز خلاقیت هنرمندان و در نتیجه، گسترش و پیشرفت این هنر در خراسان فراهم شد. به­ نحوی که ظهور هنرمندی همچون «سلطانعلی مشهدی» بزرگترین خوشنویسِ عصرِ تیموری و یکی از چند هنرمندِ برجسته تاریخ ایران، گواه این امر می ­باشد. پژوهش حاضر بر آن است تا با روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر متونِ تاریخی به بررسی شرایط هنر خوشنویسی و هنرمندان مطرحِ خراسان در دوره سطان­ حسین بایقرا بپردازد و نیز به این پرسش پاسخ دهد که رویکرد سلطان­ حسین به هنر خوشنویسی چگونه و چه تعداد از این هنرمندان خراسانی و متعاقبا کارکردهای آنان برای دربار در چه راستایی بوده­ است؟ داده ­ها حاکی از آن است که در این دوره بنا به دلایل متعددی و به­ ویژه طبع هنردوست دربار مبتنی بر باورهای اعتقادی و نیز کسب وجه ملی و فراملی در حوزه فرهنگی- مذهبی، سیاست و سایر امور کشورداری، توجه به خوشنویسی در زمره اولویت ­های هنری قرار گرفته و از این رو اقدامات علمی و عملی چشمگیری در عرصه تکامل این هنر از سوی هنرمندان خراسانی صورت پذیرفت. بر این اساس طی حکومت سلطان حسین، خوشنویسان با ابداع شیوه ­های ایرانی‌ و جدایی نسبی از‌ اسلوب و سبک ­های کتابتِ عربی، به خلق آثاری ممتاز پرداختند که تا حد بسیاری هم­ راستا با مقتضیات جامعه و همچنین نیازهای مد نظر حامیانِ آنان بود.

عنوان مقاله [English]

Calligraphy art in the Sultan Hossein Bayqara’s era (911-875 A.H)

چکیده [English]

Timurid era, is the efflorescence and prevalence era of kinds of the art branches. The investment and patronage by Timurid commander to calligraphy, is one of the growth factors of this art in the lunar ninth century and future periods. In the era of Sultan Hossein Bayqara (911-875A.H) and his minister, Amir Ali-shir Navaii, the art developed to the extent that historians called this period "East Renaissance". They created the field of creativity of these artists, and as a result, the development of this art in Khorasan by reducing the economic concerns of artists such as calligraphy and also financial support, and providing job security and political support. So that, according to the most researchers, the emergence of an artist like Sultan Ali Mashhadi who is the greatest calligraphers of the Timurid period and one of the prominent artists in the Iran history, is proof of this. This article aims to investigate Conditions of calligraphy and famous artists of khorasan in the Timurid period by the descriptive-analytical method and based on historical resources. The present study attempts to answer the questions what conditions caused the development of calligraphy in the Timurid period, and how many of these artists were Khorasani? The Data show that due to the Timurid rulers’ attention to calligraphy, scientific and practical steps were removed in the field of calligraphy, and a few Khorasani artists were known in this field.