خراسان همواره به‌عنوان یکی از مهمترین مناطق تأثیرگذار در دنیای اسلام نقش بسزایی در توسعه و تکامل معماری اسلامی به‌ویژه معماری مقابر داشته است. به‌نظر می‌رسد در دوره سلجوقی همزمان با حضور شیخ‌الاسلام احمد جامی در منطقه جام، نوع خاصی از معماری تدفینی در قالب مقابر روباز با ایوانی در مقابل مورد توجه قرار گرفته و این سنت تا دوره صفوی ادامه یافته است. تفکر ساخت این مقابر را میتوان در توجه به قرآن درباره بزرگداشت شعایر الهی و همچنین آموزه‌های پیامبر (ص) در مورد منع هر گونه ساخت و ساز بر روی قبور توجیه نمود. ساخت این‌گونه مقابر در این منطقه از کشور بسیار رایج بوده و از مهمترین آنها میتوان به مزار شیخ احمد جامی، مزار شهاب‌الدین عبدالله باخرزی، مزار ابوبکر زین‌الدین تایبادی، آرامگاه خواجه عبدالرحمن جامی و مزار خواجه عبدالله انصاری در هرات اشاره کرد. نوشتار حاضر بر آن است تا با استناد به قرائن تاریخی، شواهد باستان‌شناختی و مدارک معماری، علاوه بر واکاوی و تحلیل ویژگی‌های معماری و تزیینی این مقابر، به تعیین منشأ ظهور این فرم از معماری در شرق خراسان بپردازد. قرارگیری قبر در مقابل عبادتگاه و خانقاه متوفی، کاشت درخت بر روی قبر به منظور ایجاد سایه بر روی آن، ایجاد یک حوض جهت جمع‌آوری آب در قسمت بالای سر متوفی، طویل ساختن قبر و مشخص ساختن ابتدا و انتهای آن با دو سنگ عمودی مرتفع از جمله مصادیقی هستند که فقط در این سبک تدفینی دیده میشوند.
)
