آرامگاه‌­ها و قبور کوه خواجه سیستان

نوع مقاله : جغرافیای تاریخی خراسان بزرگ

نویسندگان

چکیده

کوه خواجه سیستان به عنوان تنها برجستگی دشت سیستان همواره از تقدس و جایگاه ویژه‌­ای در ادیان مختلف از جمله زرتشتی، مسیحی و اسلام و هم چنین در فرهنگ بومی مردم منطقه برخوردار بوده است. این ویژگی­ها باعث گردیده که بر خلاف دسترسی دشوار به آن به دلیل وجود دریاچه هامون در پیرامون آن، همواره در ادوار مختلف زمانی مورد سکونت گروه­ها و جماعات انسانی قرار گیرد یا از آن به عنوان یک مکان مقدس برای تدفین و زیارتگاه استفاده شود.     اهمیت این محل با توجه به آنچه ذکر گردید، نیاز به بررسی و تحقیق در این زمینه را کاملاً ضروری می­‌سازد. خصوصاً که هیچ گونه پژوهشی تاکنون بر روی قبور و آرامگاه‌­های این محل صورت نگرفته و از سوی دیگر کوه خواجه فقط از نظر کاخ و آتشکده‌­ی آن که متعلق به دوره­‌ی پیش از اسلام می‌­باشد، در باستان­‌شناسی ایران شناخته شده است. از این رو طی بررسی میدانی و پیمایشی که در این محل صورت گرفت، تعداد کثیری قبر و آرامگاه در سطح و دامنه­‌های آن شناسایی گردید که همه متعلق به دوره­‌ی اسلامی می‌­باشند.    آرامگاه‌­های کوه خواجه به دو دسته‌­ی تخریبی و سالم تقسیم می‌­شوند. مقابر موجود بر روی کوه نیز از لحاظ ساختاری و مصالح به سه دسته تقسیم می­‌گردند که عبارتند از:  پشته­‌های سنگی نامنظم، گورهای سنگ چین منظم و گورهای خشتی. شواهد باستان­‌شناسی حاکی از آن است که در دوره­‌ی اسلامی میانه و متاخر، مسلمانان از این کوه و دامنه­‌های آن با اهداف مختلف استفاده کرده­‌اند.