دانشگاه بینالمللی امام رضا (علیه السلام)
پژوهشنامه خراسان بزرگ
2251-6131
2717-1671
4
12
2013
11
22
تحلیل ساختار معماری آب انبار مکشوفه از کاوش های باستان شناختی شهر تاریخی بلقیس اسفراین در خراسان شمالی
FA
عابد
تقوی
ataghavi@gmail.com
احمد
نیک گفتار
anikgoftar@gmail.com
شهر تاریخی اسفراین(شهر بلقیس)در فاصله سه کیلومتری جنوب غربی شهر کنونی اسفراین و در بین شاه راه قدیم جرجان- نیشابور واقع شده است. براساس مطالعات باستان شناختی، حیات اجتماعی شهر ستره زمانی از عصر ساسانی تا پایان دوره صفوی را شامل می شود که دوران شکوفایی آن مربوط به قرون میانی اسلامی است. این شعر بالغ بر 180 هکتار وسعت دارد و متشکل از دو بخش ارگ و شارستان است. بخش ارگ دارای وسعتی حدود 51000 مترمربع است که 29 برج در اندازه های متفاوت،وظیفه حفاظت از ارگ برعهده داشته اند. بخش شاربستان نیز با 175 هکتار وسعت، شامل بیشترین آثار و بقایای معماری است. به استناد منابع مکتوب و شواهد باستان شناختی،بناهای عام المنفعه ای نظر بازار، حمام، مسجد و رباط از جمله آثار موجود در این بخش به شمار می آیند که در نتیجه مطالعات باستان شناسانه، مکان و وضعیت برخی از این بناها،مورد شناسایی قرار گرفته اند. براساس کاوش های باستان شناختی در شهر تاریخی بلقیس، بقایای یک آب انبار در ضلع جنوبی شارستان متشکل از سردر، راه پلکان و مخزن کشف گردید. این مقاله با محوریت مطالعه این آب انبار در پی پاسخگویی به سوالات زیر است:ساختار معماری آب انبار مکشوفه از کاوش های باستانشناسی شهر بلقیس چیست؟دلایل قرارگیری آب انبار در بیرون فضای شارستان چه بوده است؟روش های تامین آب و تهویه آب انبار شهر چگونه بوده است؟هدف اصلی این تحقیق، تحلیل ساختار معماری آب انبار مکشوفه از شهر تاریخی بلقیس اسفراین با روش توصیفی- تحلیلی و بهره گیری از شواهد باستان شناختی و مطالعه منابع مکتوب تاریخی است.
https://jgk.imamreza.ac.ir/article_137794.html
https://jgk.imamreza.ac.ir/article_137794_06e76e9d20f0aff5f73ccb0d4dbe1c23.pdf
دانشگاه بینالمللی امام رضا (علیه السلام)
پژوهشنامه خراسان بزرگ
2251-6131
2717-1671
4
12
2013
11
22
مذهب در خراسانِ شده پنجم و ششم هجری
FA
علیرضا
روحی
dr.rohy@gmail.com
خراسان در سده پنجم و ششم از ترکیب مذهبی خاصی برخوردار بود.منازعات مذهبی و درگیری بین مذاهب مختلف، ویژگی اصلی این دوره است. تعصب غزنویان نسبت به اهل سنت، باعث سختگیری شدید نسبت به شیعیان گردید. سیاست های مذهبی حکومت سلجوقیان در تشدید اختلافات فرقه ای تاثیر زیادی داشت. تعصبهای فرقه ای عمیدالملک کندری و خواجه نظام الملک طوسی باعث شد تا بین حنفیان و شافعیان رقابت های شدیدی به وجود آید. حمله غزها به خراسان موجب ویرانی و کشتار شدیدی گردید؛ به دنبال این حمله درگیریهای شدید فرقه ای و مذهبی شکل گرفت.مذهب غالب، شافعی بوده، پس از آن مذهب حنفی که مورد اعتقاد پادشاهان سلجوقی است، قرار داشته است. حنبلیان در چند شهر به ویژه در هرات پیروانی داشتند. تا آنجا که از منابع بر می آید،دانشنمد برجسته مالکی مذهبی در خراسان حضور نداشته است. شیعیان امامی از جایگاه خاصی برخوردار بوده، و برخی از دانشمندان برجسته شیعه در این عصر می زیستند. اسماعیلیان در شهرهای مختلف نفوذ زیادی داشته و همواره با دولت سلجوقیان، منازعات سیاسی شدیدی داشتند. همچنین تعداد اندکی از زیدیان در خراسان می زیستند. پیروان ادیان مسیحیت و یهود نیز در خراسان، به صورت محدود می زیستند و دارای مراکز عبادی خاصی بودند.
https://jgk.imamreza.ac.ir/article_137795.html
https://jgk.imamreza.ac.ir/article_137795_82e581dc3049098cff10adbe98e61188.pdf
دانشگاه بینالمللی امام رضا (علیه السلام)
پژوهشنامه خراسان بزرگ
2251-6131
2717-1671
4
12
2013
11
22
توران و تورانیان در شاهنامه فردوسی
FA
امید
شیوا
oshiva@gmail.com
توران همان جایی است که در اوستا نامه ایرانیان باستان و سایر منابع کهن پهلوی از آن به عنوان گوشه ای از سرزمینهای آریایی یاد شده. شاهنامه فردوسی نیز در سراسر روایت تاریخ کهن ایران زمین در تقابل وتعامل با ملل دیگر و به ویژه تورانیان است.طی سالیان گذشته که توجه غربیان همواره به سوی تاریخ شرق باستان معطوف بود پژوهشهایی نیز از سوی آنان در این زمینه صورت گرفته است؛ اما به نظر شناخت حقیقی این سرزمین و مردمان آن بدون بررسی منابع ایرانی امکان پذیر نیست چرا که این قوم بیشترین تعامل را با ایرانیان داشتند و به گواهی اسناد معتبر تاریخی و باستان شناسی حتی از یک تبار بودند. در این مقاله برآنیم تا به بررسی جایگاه جغرافیایی توران زمین در شرق باستان، نژادو تبار مردمان آن، آداب و رسوم و بویژه ارتباط آنها با فرهنگ ایران زمین بپردازیم.
https://jgk.imamreza.ac.ir/article_137796.html
https://jgk.imamreza.ac.ir/article_137796_37ea3d4e0678524cb09de6db01e5bfba.pdf
دانشگاه بینالمللی امام رضا (علیه السلام)
پژوهشنامه خراسان بزرگ
2251-6131
2717-1671
4
12
2013
11
22
ابعاد تهدید و ناامنی در طول مرزهای شرقی ایران با تأکید بر ترانزیت مواد مخدر
FA
عزت اله
عزتی
eezati@gmail.com
احمد
سواررخش
savarrakhsh@gmail.com
مرزها، خطوطی هستند که یک واحد متشکل سیاسی، یا یک کشور را ، از دیگر واحدهای مجاور جدا می سازند.کارکرد اصلی مرزها، در تعاملات بین کشورهای پیرامون آن آشکار می شود، و این تأثیرات متقابل، باعث می گردد تا دولت های دو طرف مرز، نسبت به یکدیگر، از خود رفتار خاصی بروز دهند.با توجه به این نکات، جغرافیای امنیتی مرزهای شرقی ایران، به شدت متأثیر از دو کشور همسایه ی افغانستان و پاکستان است که هر یک دارای مسائل و مشکلات خاصی می باشند که بر امنیت مرزهای شرقی ایران در ابعاد ملی و منطقه ای، تأثیرمی گذارد.ابعاد تهدید و ناامنی در طول مرزهای خاوری ایران، عبارتند از : مواد مخدر، تروریسم، مهاجرت و پناهگان و آوارگان افغانی، توسعه ی ناامنی به داخل ایران، و تحرکات مذهبی. در این میان،مواد مخدر و ترانزیت آن،به دلیل مجاورت ایران با محور هلال طلایی به عنوان تولید کننده حدود 80 درصد مواد افیونی در دنیا، قرار گرفتن در مسیر مبدأ (افغانستان و پاکستان) و مقصد (ترکیه و اروپا)، و تأثیرات مخربی که گذشته از روستاها و مناطق مرزی،در درون کشور بر جای گذاشته،و هزینه های زیادی را به ملت تحمیل نموده،از اهمیت ویژه و افزون تری برخوردار است.این مقاله،با روش تحلیلی- توصیفی،و با استفاده از منابع و اسناد کتابخانه ای،در پی تبیین چگونگی ترسیم مرزهای شرقی ایران، ابعاد تهدید و ناامنی، و تشریح واقعیت ها و ظرفیت های جغرافیایی ایران برای ترانزیت آن از مسیر این کشور می باشد.
https://jgk.imamreza.ac.ir/article_137797.html
https://jgk.imamreza.ac.ir/article_137797_97782174d2e7e3712c04884f625c88c3.pdf
دانشگاه بینالمللی امام رضا (علیه السلام)
پژوهشنامه خراسان بزرگ
2251-6131
2717-1671
4
12
2013
11
22
بررسی تاریخ، فرهنگ و تمدن سرزمین ماوراءالنهر در خراسان بزرگ
FA
اسماعیل
یوسفی
eusefi@gmail.com
عبدالله
مسلسل
amosalsal@gmail.com
امیر
رحمانی
arahmani@gmail.com
محسن
قربانخانی
mghorbankhani@gmail.com
تمدن راه مشترک زندگی، اندیشه و کنش انسان و در برگیرنده سازگاری کلی با نیازهای اقتصادی یا محیط جغرافیایی پیرامون و سازمان مشترکی برای فرونشاندن نیازهای اجتماعی و سیاسی محیط پیرامون و مجموعه مشترکی از اندیشه ها و دستاوردها است. لذا آگاهی از فرهنگ و تمدن به جهت شناخت هویت و نقطه ی آغازین دگرگونیهای اجتماعی- تاریخی ضروری به نظر می رسد. از آنجاییکه هدف از پژوهش حاضر، شناخت و بررسی تاریخ، فرهنگ و تمدن سرزمین ماوراء النهر به عنوان یکی از مناطق مهم و تأثیرگذار سیاسی، اجتماعی،فرهنگی، اقتصادی و غیره بر خراسان بزرگ و سایر شهرهای منطقه می باشد،روش پژوهش منطبق بر روش توصیفی- تحلیلی و به صورت مطالعه ی اسنادی و کتابخانه ای است. در این راستا از مقالات، کتب،پژوهشها و طرحهای مستند داخلی و خارجی مرتبط با موضوع در جهت دستیابی به هدف پژوهش استفاده شده است. شواهد تاریخی نشان می دهد که ماوراءالنهر به صورت منطقه ای حائل میان شهرهای آباد و پررونق و پرجمعیت مشرق ایران و دشتهای لم یزرع و خشک اقوام صحرانورد و چادرنشین آسیای مرکزی از یک طرف و تمدن قدیمی و ریشه دار چین از طرفدیگر بوده است. یافته های پژوهش بیانگر آن است که در طی هزار سال،زبان مردم خراسان و ماوراءالنهر به عنوان زبان علم و ادب، زبان رسمی و اداری حوزه ی گسترده ای را فراگرفته و به رغم فشارها و محدودیت های گوناگون نظیر جنگهای ویرانگر و مهاجرتهای ناشی از آن، گرایش به معارف قرآنی و عشق و علاقه به فرهنگ اسلامی و نشر علوم و معارف اسلامی، فزونی و مورد استقبال علمای شهرهای خراسان بزرگ،به خصوص ماوراء النهر بوده است، از طرفی نفوذ عناصر ترک به داخل شهرهای ایران، مرزهای سیاسی و جغرافیایی شرق ایران را سست و ناپایدار نمود، به طوریکه در دوره ی فرمانروایی غزنویان نخستین سدشکنی و نفوذ ترک در خراسان ظاهر شد.
https://jgk.imamreza.ac.ir/article_137798.html
https://jgk.imamreza.ac.ir/article_137798_3cd59b642b1d5872412bd6a8db57cb6c.pdf
دانشگاه بینالمللی امام رضا (علیه السلام)
پژوهشنامه خراسان بزرگ
2251-6131
2717-1671
4
12
2013
11
22
نقش عوامل طبیغی در توزیع اکولوژیک زیستگاه های باستانی در بلوچستان ایران(مطالعه موردی: قبور سنگی دوره پارتیان در منطقه مکران جنوبی- بلوچستان)
FA
سیدرسول
موسوی حاجی
srmosavi@gmail.com
سامان
فرزین
sfarzin@gmail.com
استقرار، توسعه فضایی و الگوی پراکنش محوطه های باستانی در درجه اول تابع شرایط محیطی و جغرافیایی آنهاست و عوامل مختلفی مانند موقعیت جغرافیایی، ارتفاع از سطح دریا، آب و هوا، خاک، پوشش گیاهی و همجواری آنها با عوارض طبیعی مانند کوه، دشت، رودخانه، جلگه و غیره نقش تعیین کننده هایی در پیدایش و شکل گیری محوطه ها و رونق و شکوفایی آنها داشته است و همچنین هر یک از آنها به نحوی در وسعت و گسترش و توسعه و تعیین نقش آنها سهم بسزایی داشته است. برای مثال، رودخانه ها که منابع عمده تامین آب بشمار می رفت در نواحی مختلف و در ارتباط با شرایط جغرافیایی حاکم با روشهای مختلف مورد بهره برداری قرار گرفته اند. همچنین نقش و تاثیر محیط جغرافیایی از زمانهای دیرین در شکل گیری و پیدایش تمدنها نقش اساسی داشته است بطوری که اگردر تمدنهای بزرگی همچون ایران، بین النهرین و مصر دقت کنیم متوجه نقش و تاثیر طبیعت در پیدایش این تمدنهای بزرگ می شویم.پژوهش حاضر می کوشد تا تاثیر عوامل زیست محیطی ونقش آنها را در شکل دهی فضای استقراری قبور در دوره اشکانیان در حوزه مکران جنوبی (شهرستانهای نیکشهر و چابهار) در استان سیستان و بلوچستان مورد بررسی و مطالعه قرار دهد. برای دستیابی به این مهم، ابتدا منطقه مورد مطالعه،مورد بازدید قرار گرفت. نتیجه این بازدید،مشاهده ی تعداد کثیری از محوطه های باستانی دارای گورستان،مربوط به دوره پارتیان (اشکانیان) بوده است که اساس و زیربنای این تحقیق را تشکیل می دهند. نتیجه مشاهدات عینی و مطالعات انجام شده نشان می دهد که عمدتاً گورستانهای سنگی متعلق به دوره اشکانی،در مجاورت یا نزدیکی منابع آب قرار دارند و در دامنه صخره ها قرار گرفته اند و نشان از یک استقرار کوچرو دارند. با توجه به اینکه مجموع قبور در شرایط زیست محیطی تقریباً یکسانی قرار دارند، می توان نتیجه گرفت که اقلیم و زیست بوم در این شیوه تدوین نقش بسزایی داشته است.
https://jgk.imamreza.ac.ir/article_137799.html
https://jgk.imamreza.ac.ir/article_137799_9da0c5449b13a9ff6153c205a34cefd2.pdf